Zobaczyć niewidoczne - banknot w świetle ultrafioletowym i podczerwonym

Banknotom podobnie jak monetą od początku towarzyszą fałszerze. Pieniądz papierowy i polimerowy powinien być dobrze zabezpieczony przed wszelkimi próbami fałszowania, gdyż posiada znacznie większą wartość nabywczą niż moneta. Większość osób wie o zabezpieczeniach widoczne gołym okiem, do których głównie należy znak wodny i nitka zabezpieczająca. Natomiast wiedza o zabezpieczeniach utajonych jest mała, a wręcz znikoma. O ile o elementach widocznych w ultrafiolecie część osób ma świadomość ze istnieją, to o elementach widocznych w świetle podczerwonym mało kto słyszał.

W świetle ultrafioletowym luminescencje mogą wykazywać zarówno elementy widoczne tylko przy wykorzystaniu tego źródła światła, jak i fragmenty danego waloru widoczne gołym okiem. Zabezpieczenia takie posiadają banknoty polskie serii z 1994 roku oraz zmodernizowana seria, która stopniowo została wprowadzona do obiegu od 2014 roku.

Zabezpieczenie tego rodzaju mimo, że jest dość powszechnie stosowane i na rynku za przystępną cenę można kupić lampy emitujące promienie UV, to jest łatwe do podrobienia. Wynika to z faktu łatwej dostępności farb aktywnych w promieniach UV oraz braku wiedzy społeczeństwa o tym jakie dokładnie elementy, jakiego koloru i gdzie mają się znajdować na banknocie. Wystarczyłoby na fałszywym banknocie umieścić wizerunek orła widoczny w ultrafiolecie, a większość osób uznałaby go za prawdziwy. Najczęściej wykorzystuje się farbę widoczną w świetle UV o długości 365 nm. Rzadziej natomiast korzysta się farby widoczne w świetle UV o długości 254 nm, które są głównie stosowane do zabezpieczenia znaczków opłaty sądowej.

Efekt metameryczny znalazł zastosowania w zabezpieczeniach widocznych w promieniach podczerwonych. Efekt ten polega na tym, że na banknocie drukuje się pewien element graficzny dwoma farbami o takiej samej barwie w świetle widzialnym, ale o innych cechach fizykochemicznych. Jedna farba w świetle podczerwonym odbija je, a druga pochłania, w wyniku czego część grafiki umieszczonej na banknocie znika. Mimo że zabezpieczenie to jest trudne do podrobienia, to nie widuje się urządzeń sprawdzających pieniądze papierowe w podczerwieni w placówkach obracających gotówką ze względu na ich ceny. Ciekawym zjawiskiem, które zaobserwowałem, jest znikanie elementów wydrukowanych farbą o barwie czerwonej nawet na starych banknotach, w których z pewnością nie zastosowano tego zabezpieczenia. Zjawisko to łatwo wytłumaczyć. Barwa czerwona ma długość fali od ok. 630 do ok. 780 nm, a promieniowanie podczerwone mieści się w zakresie od 780 nm do 1 mm.