Walor testowy „Piotr Wysocki - 160. rocznica wybuchu powstania listopadowego”
| Oznaczenie: | brak |
| Data druku: | 1990/1991 |
| Seria i numer: | brak |
| Wymiar: | 160 mm x 80 mm |
Znak wodny:
Znak wodny wielotonowy prezentuje imaginacyjny portret Piotra Wysockiego wykonany według ryciny francuskiego litografia François Le Villaina. Wysocki urodził się w rodzinie szlacheckiej 10
września 1797 roku w Winiarach. Był jednym z czterech synów Jana i Katarzyny z Brzumińskich. Edukację rozpoczął w szkole prowadzonej przez warszawski zakon pijarów.
Od 1818 roku dalsze nauki pobierał jako kadet w Szkole Podchorążych Piechoty. Stosunek Rosjan do ludności polskiej pchnął młodego Wysockiego w kierunku kół patriotycznych.
Po zostaniu instruktorem w Szkole Podchorążych w 1828 roku rozpoczął organizacje tajnego związku niepodległościowego nazywanego Sprzysiężeniem Wysockiego skierowanemu przeciwko
znienawidzonemu przez Polaków wodzowi naczelnemu wojsk Królestwa Polskiego, którym był wielki książę Konstanty będący bratem cesarza Rosji i króla Polski Mikołaja I. Wieczorem 29 listopada 1830
przerywając zajęcia z taktyki, wygłosił mowę, wzywając podchorążych do rozpoczęcia powstania. Po rozpoczęciu powstania został mianowany kapitanem. Z czasem awansował na
pułkownika oraz adiutanta naczelnego wodza Michała Radziwiłła. Walczył w bitwach pod Wawrem, pod Grochowem, pod Dobrem i pod Okuniewem. Brał czynny udział w marszu generała Józefa
Dwernickiego na Wołyń. Po przekroczeniu granicy austriackiej
uniknął internowania i powrócił do kraju. W trakcie obrony reduty nr 56 na warszawskiej Woli we wrześniu 1831 roku został ranny i 6 września dostał się do niewoli carskiej.
Więziony w Bobrujsku, w twierdzy zamojskiej oraz więzieniu w pokarmelitańskim klasztorze w Warszawie. Skazywany dwukrtnie na karę śmierci przez powieszenie
lecz dekret carski zmienił karę na 20 lat ciężkich prac na Syberii. Został zesłany do Aleksandrowska pod Irkuckiem. Po nieudanej próbie ucieczki został przeniesiony
na katorgę do kopalni miedzi w Akatui, gdzie został przykuty do taczek. Dodatkowo otrzymał karę chłosty, która w większości przypadków kończyła się śmiercią.
Różne źródła podają, że wymierzono mu tysiąc lub półtora tysiąca kijów. Po trzech latach niewolniczej pracy zezwolono mu na osiedlenie się w pobliżu Akatuja.
Zamieszkał w małym domu w pobliskiej Zakrajce, gdzie założył firmę produkującą mydło rozsyłane w najdalsze zakątki mroźnej Syberii. Dzięki zarobionym pieniądzą
wspomagał finansowo towarzyszy niedoli. Co roku 29 listopada w jego domu zbierali się przymusowi przesiedleńcy polscy, aby wspominać powstanie. Na początku lat
pięćdziesiątych dostał zgodę na przeniesienie się do Czyty. 24 lipca 1857 roku dzięki amnestii carskiej zezwolono mu na powrót do ojczyzny, z jednoznacznym zakazem
powrotu do Warszawy. 27 października 1857 roku wrócił z zesłania i zamieszkał w Warce w posiadłości stanowiącej dar do społeczeństwa. Poświęcił się pracy historycznej.
Zmarł 6 stycznia 1875 roku jako bohater narodowy. Na płycie nagrobnej zamieszczono napis „Wszystko dla ojczyzny - nic dla mnie”.
| |
Strona przednia:
W centrum dominuje grafika z 1831 roku ukazująca grupujących się powstańców na Moście Sobieskiego w Łazienkach w nocy wybuchu powstania listopadowego według rytu Franciszka Dietricha wykonanego na podstawie rysunków Jana Feliksa Piwarskiego. Do wybuchu powstania listopadowego przyczyniło się między innymi łamanie postanowień
konstytucji z 1815 roku przez cara i wielkiego księcia Konstantego. Została wprowadzona cenzura prasy, zakaz zgromadzeń oraz zlikwidowano jawność obrad sejmowych.
Nasiliły się aresztowania wolnomularzy (Walerian Łukasiński), filomatów i filaretów. W wyniku ogłoszenia mobilizacji armii Królestwa Polskiego przez cara w celu użycia
jej przeciw rewolucjonistom francuskim i belgijskim, którzy ogłosili niepodległość latem 1830 roku, zapadła decyzja o przyspieszeniu wybuchu powstania.
Sygnałem do rozpoczęcia zrywu niepodległościowego miał być pożar browaru na Solcu i kamienicy przy ulicy Dzikiej.
Z lewej strony waloru widnieje portret Piotra Wysockiego będącego kluczową postacią powstania listopadowego. To właśnie on w nocy 29 listopada 1830 roku około godziny 18:00 zainicjował rebelię i wraz z grupą
spiskowców udał się na miejsce zbiórki koło pomnika Jana III Sobieskiego. Podchorążowie zaatakowali w pierwszej kolejności Belweder, mając
na celu pojmanie wielkiego księcia Konstantego, który niestety zdołał zbiec. Przy pomocy ludności Warszawy i części wojsk udało się zająć Arsenał. Od samego początku powstania
widoczne była ogromne różnice między radykałami a generalicją, która w znacznej mierze opowiadała się za zachowaniem statusu quo i rokowaniami z zaborcą.
Już 30 listopada Rada Administracyjna utworzyła Straż Bezpieczeństwa na czele z Piotrem Łubieńskim. Straż Bezpieczeństwa miała za zadanie rozbrojenie ludności warszawskiej. Takie działania nie spodobały się
opinii publicznej. 1 grudnia 1830 roku powołano do życia Towarzystwo Patriotyczne pod przywództwem Maurycego Mochnackiego i Joachima Lelewela domagające się zdecydowanej walki zbrojnej z Rosjanami. Aby uspokoić tarcia między Radą Administracyjną i
Towarzystwem Patriotycznym 3 grudnia 1830 roku rozwiązano Radę i wyłoniono Rząd Tymczasowy, który Wodzem Naczelnym mianował generała Józefa Chłopickiego. 5 grudnia Chłopicki
ogłosił się dyktatorem powstania i rozpoczęto rozmowy ugodowe z carem, domagając się przestrzegania konstytucji z 1815 roku. Na żądania car odpowiedział wprowadzeniem stanu wyjątkowego 13 grudnia 1830 roku
i ogłosił mobilizację korpusu interwencyjnego. W wyniku dalszej radykalizacji poglądów Sejm Polski 18 grudnia 1830 roku uznał powstanie za narodowe. Trzy dni później Chłopicki rozwiązał
Rząd Tymczasowy i w jego miejsce powołał Radę Najwyższą Narodową. Widząc brak rezultatów swoich działań, generał Chłopicki podał się do dymisji, co spowodowało, że większość w sejmie
zyskało radykalne Towarzystwo Patriotyczne kierowane przez Lelewela. 25 stycznia 1831 roku pod wpływem manifestacji ludności dokonano detronizacji cara Mikołaja I.
Na przełomie stycznia i lutego sejm zadecydował o utrzymaniu monarchii konstytucyjnej i powierzeniu władzy wykonawczej Rządowi Narodowemu pod przewodnictwem księcia Adama Jerzego
Czartoryskiego. W odpowiedzi na sytuację w Królestwie Polskim Mikołaj I wysłał do stłumienia buntu armię pod wodzą feldmarszałka Iwana Dybicza. Rosyjska ofensywa po przegranych bitwach pod Stoczkiem i Wawrem została zatrzymana 25 lutego 1831 roku
przez wojsko dowodzone przez Chłopickiego pod Olszynką Grochowską. Po tej bitwie dyktatorem powstania został generał Jan Skrzynecki, który przystąpił do kontrofensywy zgodnie ze śmiałym planem nakreślonym przez
generała Ignacego Prądzyńskiego. Dobra taktyka zapewniła zwycięstwo pod Wawrem, Dębem Wielkim (31 marca 1831) i Iganiami (10 kwietnia 1831), jednak brak zdecydowanych
dalszych działań wojennych Skrzyneckiego w obliczu zwycięstw oraz zdziesiątkowania wojsk nieprzyjaciela przez cholerę spowodował uzyskanie przewagi przez Rosjan.
Punktem zwrotnym stała się klęska powstańców pod Ostrołęką 26 maja. Brak zdecydowanych działań przyczynił się do zwolnienia z pełnionej funkcji Skrzyneckiego 11 sierpnia. Podczas zainicjowanych przez
Towarzystwo Patriotyczne 15 sierpnia rozruchów tłum warszawiaków zamordował przebywających w więzieniach spiskowców i zdrajców. Powstałe zamieszanie opanował
generał Jan Krukowiecki, który stanął na czele rządu.
Próby powstańcze na Litwie, Białorusi, Ukrainie i Wołyniu w połowie 1831 zakończyły się niepowodzeniem. 6 września dowódca wojsk rosyjskich po śmierci Dybicza Iwana Paskiewicza po okrążeniu Warszawy od wschodu
przekroczył z armią dolną Wisłę i zaatakował miasto od strony zachodniej. Po stracie Woli w wyniku bohaterskiej obrony (śmierć generała Sowińskiego) Warszawa skapitulowała. 5 października 1831 roku w pobliżu Brodnicy ostatni duży oddział wojsk polskich
przekroczył granicę z Prusami, gdzie został internowany. Ostatnie padły twierdze Modlin (9 października) i Zamość (21 października). Skutkami upadku powstania listopadowego były represje widoczne we wszystkich sferach życia. Zlikwidowano polskie wojsko, resztki niezależnej polskiej administracji i wyższe szkolnictwo. Nałożono wysoką kontrybucję i zlecono rozpoczęcie budowy Cytadeli, skąd wymierzone były w Warszawę rosyjskie armaty.
W wyniku represji na Wielką Emigrację udali się przedstawiciele wojska polskiego oraz cywilne kierownictwo powstania. Do Polski nigdy nie wrócili liczni arystokraci, oficerowie, żołnierze i artyści (Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki). Do upadku w dużym stopniu przyczynili się
przywódcy powstania, którzy nie wierzyli w jego sukces oraz brak zachęt dla chłopów, aby przystąpili do walk (storpedowanie projektu poprawy bytu chłopów przez sejm).
W lewym górnym rogu widzimy stary logotyp PWPW składjący się z akronimu „PWPW”. Mimo, że został on zastąpiony nowym znakiem graficznym odzwierciedlającym rozwój firmy 1 styczania 2011 roku, to nadal na gmachu PWPW można dostrzec stary logotyp. Druk w kolorze stalowym - wklęsłodruk, poddruk zgniłozielony i brązowy - offset. | |
Strona odwrotna:
Główny motyw strony odwrotnej banknotu stanowi grafika prezentująca gmach PWPW - identyczna grafika znajduje się między innymi na tablicy informacyjnej na jednej ze ścian budynku wytwórni mieszczącego się na ulicy Sanguszki 1 w Warszawie. Początki PWPW
są ściśle związane z odzyskaniem niepodległości. Po zakończeniu I wojny światowej kształtujący się rząd II Rzeczypospolitej stanął
przed arcytrudnym zadaniem uporządkowania różnych systemów walutowych odziedziczonych po zaborcach. 25 stycznia 1919 roku podczas 21-go
posiedzenia Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Paderewskiego powołano do życia Państwowe Zakłady Graficzne.
26 maja 1925 minister skarbu Władysław Grabski podpisał umowę z Bankiem Polskim o utworzeniu spółki z udziałem Skarbu Państwa i banku centralnego.
Efektem tej umowy było przemianowanie 10 lipca 1926 roku Państwowych Zakładów Graficznych w Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych. Prace nad budową
siedziby firmy według planu Antoniego Dyganta przy ulicy Romana Sanguszki rozpoczęły się dość szybko, bo w tym samym roku i zostały ukończone trzy lata później.
Wybuch II wojny światowej i lata nazistowskiej okupacji stanowią tragiczny, a zarazem bohaterski
okres w dziejach PWPW. To tutaj działał tajny oddział Armii Krajowej PWB/17/S w skład którego wchodzili głównie członkowie Wytwórni produkujący
dokumenty legalizacyjne oraz banknoty na potrzeby państwa podziemnego. Po wybuch Powstania Warszawskiego załoga PWPW odbiła siedzibę firmy, aby potem bez
wytchnienia tchu
w sposób wręcz heroiczny bronić ją przed atakami nazistów przez prawie miesiące, dzięki czemu wytwórnia zapisała się w historii stolicy jako jedna z redut
powstańczych Starego Miasta. Od 23 sierpnia 1944 roku na sile nabrały ataki nieprzyjaciół, w wyniku czego powstańcy po zażartej walce o każde piętro
utracili 28 sierpnia 1944 roku gmach przy ulicy Sanguszki. W przeciągu 27 dni walki o PWPW zginęło blisko 100 powstańców. Po wojnie w 1946 roku zainicjowano odbudowę zniszczonego podczas
nalotów budynku wytwórni. W tym okresie produkcja dokumentów i banknotów została przeniesiona do Łodzi. Prace budowlane zakończył się w 1950 roku, a produkcja
druków zabezpieczonych wróciła do Warszawy. Po reformie pieniężnej PWPW zajęła się drukiem i wprowadzaniem do obiegu nowych banknotów. W 1975 roku mury naszej
narodowej drukarni opuszcza pierwszy banknot z serii „Wielcy Polacy” z podobizną Tadeusza Kościuszki. Szybko rosnąca inflacja wymusza druk coraz wyższych
nominałów, w efekcie czego ostatni banknot z serii miał wartość 2000000 złotych. Za wygląd całej serii odpowiedzialny był wybitny
artysta i grafik Andrzej Heidrich. Zaprojektował on również wizerunki wszystkich banknotów nowej serii „Wielkich Polaków” emitowanej od 1998 roku.
Koniec XX wieku i początek XXI wieku to ciągłe ulepszanie zabezpieczeń dokumentów oraz okres dynamicznego rozwoju działalności w sektorze IT i
ekspansja eksportu, dzięki czemu PWPW jest postrzegana jako jedna z najlepszych firm europejskich w branży.
Druk w kolorze stalowym, poddruk offsetowy w kolorze zielononiebieskim, stalowym i truskawkowym.
| |
| Autor: | Projektantem waloru jest Jerzy Kamiński. Ryt wykonał Jan Maciej Kopecki, a znak wodny (projekt i wykonanie rzeźby) jest dziełem Zygmunta Krzysztofa Jagodzińskiego. | Drukarnia: | Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa |
| Zabezpieczenia: |
Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸nitka zabezpieczająca - zatopiona w masie papierowej cienka nitka zabezpieczająca bez napisów; ▸zabezpieczenia widoczne w świetle podczerwonym - obie strony waloru widoczne w całości; ▸zabezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym (długość fali 365 nm) - włókna zatopione w masie papierowej w kolorze niebieskim i seledynowym. |
| Ciekawostki: | Jest to pierwszy walor testowy wydrukowany przez PWPW. Jest to również jedyny walor tego typu, na którym widnieje pełna nazwa naszej narodowej drukarni w postaci „Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych”. Dopiero w momencie wejścia PWPW na giełdę 30 kwietnia 1996 placówce przywrócono historyczną nazwę „Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych”. |
Znak wodny wielotonowy
Znak wodny wielotonowy
Zabezpieczenia widoczne w UV
Zabezpieczenia widoczne w UV
Strona przednia w podczerwieni
Strona odwrtona w podczerwieni
Nitka zabezpieczająca
Nitka zabezpieczająca
Relief w offsecie
Rozeta
Stalorytowy portret
Do opisu waloru wykorzystano informacje strony internetowej pl.wikipedia.org (Piotr Wysocki), encyklopedia.pwn.pl (Piotr Wysocki), pl.wikipedia.org (powstanie listopadowe),
nck.pl, encyklopedia.pwn.pl (powstanie listopadowe). Część zdjęć i informacji jest autorstwa użytkownika forum monetyforum.pl o nicku gajowy. Zdjęcia są zamieszczone za zgodą autora.
© 2013-2019 Wszelkie prawa zastrzeżone
Created by Jaro
Created by Jaro