50 złotych 1994

Nominał:	50 złotych
Data emisji:	25 marca 1994
Seria i numer:	GJ 6696267
Wymiar:	132 mm x 66 mm
Znak wodny:	Wielotonowy, w niezadrukowanym polu wizerunek lewego profilu głowy króla Kazimierza III Wielkiego.
Awers: W środkowej części portret Kazimierza III Wielkiego wykonany na podstawie Pocztu królów i książąt polskichJana Matejki. Był on synem Władysława Łokietka i Jadwigi. Od najmłodszych lat był przygotowywany do objęcia władzy. W 1329 roku Kazimierz został wysłany na dwór węgierki, aby uzyskać wsparcie militarne w walce przeciwko krzyżakom. Podczas pobytu romansował z Klarą Zach, która była córką jednego z dostojników węgierskich. Rozwścieczony ojciec dziewczyny posądzając o pomoc siostrę Kazimierza Elżbietę w nawiązaniu romansu, odciął jej cztery palce, za co został stracony. Po wywołaniu skandalu królewicz wrócił do Polski. W 1331 roku Łokietek mianował go namiestnikiem Wielkopolski, Sieradza i Kujaw. Dawny zarządca Wielkopolski i Kujaw starosta Wincenty z Szamotuł zawarł sojusz z krzyżkami. Posądza się go o pomoc w organizowaniu najazdu krzyżaków na Wielkopolskę. Podczas walk w miejscowości Pyzdry Kazimierz uszedł cudem z życiem. Wojska krzyżackie zawarły sojusz z Janem Luksemburskim, który udał się pod Głogów, gdyż umarł książę głogowski Przemek i pretensje do tronu zgłosił sojusznik Polski Bolko II Mały. Krzyżacy pozbawieni sojusznika rozpoczęli odwrót, podczas którego doszło do bitwy pod Płowcami. Podczas bitwy Kazimierz miał uciec z pola bitwy. Możliwe, że wycofał sie na polecenie ojca, który obawiał się o losy następcy tronu. W 1332 roku wraz z ojcem brał udział w wyprawie odwetowej na ziemie chełmińską. Pod naciskiem papieża zawarto rozejm nad Drwęcą. Następnie wojska polskie uderzyły na ziemie głogowskie. Zwycięski atak na Kościan poprowadził sam Kazimierz. W 1333 roku zmarł Łokietek, a tron objął Kazimierz. Sytuacja Polski była trudna. Kazimierz za wszelką cenę musiał unikać konfliktu z krzyżakami i królem czeskim Janem Luksemburskim. Król Polski znalazł sojuszników wśród Wittelsbachów. 31 lipca 1333 roku zawarł dwuletni układ o współpracy przygraniczej przeciw grabieżom z synem cesarza Ludwikiem. Gdy w 1335 roku zmarł do walk o władzę. Habsburgowie w porozHenryk Karyncki, w Rzeszy doszło umieniu z Wittelsbachami sprzeciwili się Luksemburgom. Polacy stali się wówczas ważnym sojusznikiem Habsburgów i Wittelsbachów. Jan Luksemburski musiał negocjować z Kazimierzem w wyniku czego podpisano w 1335 roku w Sandomierzu rozejm. Pokój podpisano 19 listopada 1335 roku w Wyszegradzie. Kazimierz wykupił prawa do korony polskiej za 20 tysięcy kop groszy praskich. Na zjeździe został rozstrzygnięty konflikt polsko-krzyżacki, którego wyrok nie był korzystny dla Polski. Krzyżacy zwrócili Polsce Kujawy, ale zatrzymali Pomorze. Dzięki zabiegom Kazimierza papież wszczął proces w sprawie polsko-krzyżackiej przed sądem papieskim, który odbył się w 1339 roku w neutralnej Warszawie. W wyniku wyroku Krzyżacy zostali zobowiązani do zwrotu Pomorza, Kujaw i ziemi dobrzyńskiej oraz mieli wypłacić Polsce odszkodowanie. Zakon jednak nie uznał wyroku i odwołał się do papieża. Rozpoczęte walki z Litwinami i Tatarami o Ruś Halicką w 1340 roku uniemożliwiały odebranie Pomorza zakonowi. W 1343 roku podpisano pokój z krzyżakami w Kaliszu. Na mocy pokoju zostały potwierdzone ustalenia z Wyszegradu z 1335 roku. W 1340 roku zmarł kniaź Rusi Halicko-Włodzimierskiej, Bolesław Jerzy Trojdenowicz, pozostawiając swe księstwo w spadku Kazimierzowi. Kazimierz wpierany przez Węgrów zajął Ruś Halicką mianując namiestnikiem Dymitra Detko, który zawarł sojusz z Złotą Ordą, w wyniku czego Ruś najechali Tatarzy. Wojska polskie pokonały najeźdźców nad rzeką Wisłą. W niedługim czasie Ruś najechali Litwini. Wojna, w której Kazimierza poparli Węgrzy, toczyła się z przerwami do roku 1366. W jej wyniku Polsce przypadła cała Ruś Halicka i część Włodzimierskiej. Resztę opanowała Litwa. W 1343 roku Polacy zdobyli Wschowę, która była ostatnim miastem Wielkopolski w rękach książąt głogowskich. W 1345 roku wybuchła wojna polsko-czeska. Wojna została zakończona podpisaniem pokoju namyslowskiego w 1348 roku. Traktat nie wprowadzał żadnych zmian terytorialnych. Dzięki zabiegom Kazimierza udało się utrzymać przynależności diecezji wrocławskiej do archidiecezji gnieźnieńskiej. Sprawa czeska powróciła w 1356 roku. Kazimierz zrzekł się księstw śląskich w zamian za rezygnację praw króla czeskiego Karola IV do Mazowsza.Poprzez umiejętne zabiegi dyplomatycznym król polski uzyskał papieskie unieważnienie zawartych układów. Nie podjął jednak akcji rewindykacyjnej, gdyż niedługo potem umarł. Jednak przed śmiercią znacząco powiększył obszar swych wpływów. W 1365 roku hołd złożyli mu Dobrogost, Arnold, Holryk i Bartold von Osten władający Santokiem i Drezdenkiem. W 1368 roku otrzymał o margrabiego Otona Drahim, Wałcz, Człopę i Czaplinek. Istotnym problemem dla Kazimierza był brak potomka. Na mocy porozumień z Węgrami na tronie polskim po jego bezpotomnej śmierci miał zasiąść Ludwik Andegaweński. Z pierwszą żoną Anną miał same córki, druga żona Adelajda heska była bezpłodna. Bez uzyskania rozwodu z Adelajdą związał się czeską mieszczką Rokiczaną. Jednak z nią nie miał też dzieci. Ostatnią żona Kazimierza Jadwiga dała mu tylko córki, a więc umowa z o dziedziczeniu tronu z Węgrami nadal obowiązywała. W 1368 usynowił syna córki, księcia słupskiego Kazimierza, gdyż chciał, żeby po jego śmierci tron przejął jego potomek. Aby zapewnić mu dziedziczenie tronu po śmierci Ludwika , który również nie miał synów, zapisał mu ziemię dobrzyńską, sieradzką, łęczycką, Kujawy oraz Wałcz. Po śmierci Kazimierza Ludwik anulował jego testament. Kazimierz dbał o rozwój miast, który nadawał liczne przywileje między innymi celne, prawo składu i przymus drożny. Rozwój miast w tamtym okresie wiązał się z ważnymi szlakami handlowymi biegnącymi przez Polskę. Wbrew powszechnej opiniii Kazimierz Wielki nie zostawił po sobie Polski murowanej. Jeszcze przez długie wieki Polska była w przeważającej mierze drewniana. Wybudował natomiast kilkadziesiąt zamków, wiele miast otoczył murami. Wspierał budowy kościołów i innych budowli użytku publicznego. Podczas jego panowania obszar Polski wzrósł dwukrotnie w porównaniu do czasów Łokietka. Za jego panowania wzrosła zamożność ludności oraz poziom szkolnictwa. W 1364 założył pierwszy na ziemiach polskich uniwersytet - Akademię Krakowską (obecnie Uniwersytet Jagielloński). Z lewej strony portretu stylizowana rozeta gotycka, a z prawej monogram Kazimierza III Wielkiego widniejący na drzwiach Bazyliki archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie (katedra na Wawelu). Fundatorem drzwi był Kazimierz - za jego panowania katedra królewska była konserwowana. Zmarł w 1370 roku jako ostatni Piast na tronie polskim. Druk w kolorze granatowym i niebieskim - wklęsłodruk. Poddruk typooffsetowy jasnozielony, szaroniebieski, różowy, niebieski, jasnofioletowy i beżowy.
Rewers: W centrum wizerunek orał z rewersu pieczęci majestatycznej Kazimierza III Wielkiego z 1334 roku. Niżej berło i jabłko stanowiące insygnia grobowe Kazimierza III Wielkiego będące symbolem władzy królewskiej. W tle z lewej strony widok Kazimierza, z prawej Krakowa, zaczerpnięta z inkunbału pod tytułem „Liber Chronicarum”. Książka ta znana w Polsce jako „Kronika Świata” została wydana w oficynie Antona Kobergera. Zdobią ją drzeworytniczne ilustracje z pracowni Michała Wolgemunta. Tekst księgi napisał Hartman Schedla. Treścią „Kronika Świata” jest historia stworzenia świata według „Księgi Rodzaju” do momentu wydania kroniki. Pierwsze 5 rozdziałów opisuje historię ludzkości związaną z Biblią. 6 rozdział zawiera opis wydarzeń mających miejsce po narodzinach Chrystusa. Dział ten opisuje dzieje wielu zachodnich miast. Ostatni 7 rozdział opisuje Apokalipsę. Pierwsze wydanie liczyło około 1400 egzemplarzy w łacinie i około 700 egzemplarzy przetłumaczonych na niemiecki przez Georga Alta. Kazimierz i Kraków w czasie powstania kroniki były osobnymi miastami. Kazimierz (jid.: קזימיר, Kazimir ; קוזימיר, Kuzimir; קוזמיר, Kuzmir) jest historyczną częścią Krakowa wchodzącą w skład Dzielnicy I Stare Miasto. Od powstania w XIV wieku do początków XIX wieku Kazimierz był samodzielnym miastem, położonym na południe od Krakowa i oddzielonym od niego nieistniejącą dziś odnogą Wisły. Jego północno-wschodnią część stanowiła historyczna dzielnica żydowska. Przez wiele wieków Kazimierz był miejscem współistnienia i przenikania się kultury żydowskiej i chrześcijańskiej. Obecnie stanowi jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych Krakowa. Kolorystyka taka jak na awersie - wklęsłodruk i typooffset.
Podpis:	Prezes - Hanna Gronkiewicz-Waltz Główny Skarbnik - Wiesław Biernatowicz
Autor:	Andrzej Heidrich, ryt płyty wykonał Jim Moore.
W obiegu:	od 1 stycznia 1995
Drukarnia:	Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa
Klauzula:	Banknoty emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnym środkiem płatniczym w Polsce
Zabezpieczenia:	Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸nitka zabezpieczająca z powtarzającym się napisem „50 ZŁ” oraz jego odbiciem lustrzanym; ▸mikrodruki - na awersie powtarzające się napisy „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (z prawej strony znaku wodnego), „RP” (wyodrębniona płaszczyzna w tle liczby „50” w prawej górnej części) oraz „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (nad płaszczyzną z napisami mikrodrukowymi „RP”), na rewersie powtarzające się napisy „NARODOWY BANK POLSKI” (nad i pod wizerunkiem pieczęci z orłem w półkolach rozdzielony liniami) oraz „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (nad dolną płaszczyzną z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału); ▸farba metalizowana - na awersie wyodrębniona płaszczyzna pod monogramem w kolorze szarym i jasnoniebieskim; ▸farba zmienna optycznie - na awersie z prawej strony portretu ukoronowana litera „K”, zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia z różowego na szaro-zielony; ▸recto-verso - elementy korony w owalu oraz dwa niezadrukowane pola nad i pod rozetą wydrukowane po obu stronach banknotu, uzupełniają się pod światło tworząc całość; ▸efekt kątowy - na awersie banknotu w prawym dolnym rogu widoczna w zależności od kąta patrzenia liczba „50” w układzie poziomym lub korona w owalu; ▸oznaczenie dla niewidomych - na awersie w lewym dolnym rogu rąb o wypukłych brzegach; ▸zabezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym - na awersie kwadrat z napisem „50 ZŁ” w lewym górnym rogu, farba metalizowana w wyodrębnionym polu w prawym dolnym rogu, fragment tła giloszowego w prawej części waloru w kolorze seledynowym oraz numeracja pionowa z prawej strony banknotu w kolorze pomarańczowy, na rewersie fragment wstęgi giloszowej w lewym górnym rogu, część wstęgi giloszowej pod liczbą „50” w prawym górnym rogu oraz inicjały „NBP” w prawym dolnym rogu w kolorze jasnoseledynowym.

‹ Wstecz

Do opisu banknotu wykorzystano informacje z katalogu Pana Czesława Miłczaka „Banknoty polskie i wzory” z 2012 roku (Tom II) i strony internetowej Narodowego Banku Polskiego www.nbp.pl, pl.wikipedia.org, www.piastowie.kei.pl,