200 złotych 1994

Nominał:	200 złotych
Data emisji:	25 marca 1994
Seria i numer:	DT 9659232
Wymiar:	144 mm x 72 mm
Znak wodny:	Wielotonowy, w niezadrukowanym polu wizerunek lewego profilu głowy króla Zygmunta I Starego.
Awers: W środkowej części portret urodzonego 1 stycznia 1467 roku w Kozienicach Zygmunta I Starego, który był przedostatnim Jagiellonem na tronie polskim. Był synem Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Żonaty z Barbarą Zápolyą (1512) i Boną Sforza d’Aragona (1518). Po śmierci brata Aleksandra Jagiellończyka będącego królem Polski i Litwy, udał się do Wilna, gdzie 20 października 1506 roku przez litewską radę wielkoksiążęcą został ogłoszony królem Litwy. Podczas sejmu piotrowskiego 8 grudnia 1506 roku ogłoszono go również królem Polski. Po przybyciu do Krakowa został koronowany 4 stycznia 1507 roku. Po objęciu rządów zastał pusty skarbiec. Dzięki wybraniu kompetentnych ministrów, do których zalicza się kanclerz J. Laski, wielkorządca krakowski J. Bner i podskarbi A. Kościelecki zdołano oddłużyć skarb. Za jego panowania wykupiono na korzystnych warunkach liczne kompleksy zastawionych domen królewskich i zagospodarowano je oraz wydzielono podatki publiczne ze skarbowości królewskiej. Odbudował żupy solne i uporządkował cło - wprowadzono tak zwane nowe cło. W latach 1526-1528 scalił pruski system monetarny z polski oraz wzmocnił działalność mennicy krakowskiej. Dużym sukcesem Zygmunta było przyłączenie Mazowsza do Polski w 1526 roku po wygaśnięciu męskiej linii książąt czersko-warszawskich i włączenie posłów mazowieckich do systemu koronnego. Jego dążenia do uporządkowania prawa odzwierciedlają wydane w 1519 roku statuty dla Ormian oraz zasady procesowe (1523). Zlecił również kodyfikację praw miejskich (1522) oraz projekt ogólnej kodyfikacji „Correctura iurium” (1932). Oba te projekty nie zostały jednak zrealizowane, gdyż zostały odrzucone przez sejm. Przeciwny ingerencją politycznym szlachty, co roku zwoływał sejmy, na których regularnie uzyskiwał uchwały podatkowe na obronę pogranicza południowo-wschodniego zagrożonego atakami tatarskimi. Nie udało mu się jednak uzyskać stałego podatku na ten cel. Podczas sejmu w 1529 roku zapewnił swojemu 9-letniemu synowi Zygmuntowi Augustowi tron w Polsce. Elekcja odbyła się „vivente rege” - wbrew staremu zwyczajowi. Rok później Zygmunt August został koronowany na króla Polski. Wobec zarzutów Zygmunt Stary obiecał, że przyszłe elekcje będą odbywały się po śmierci władcy. Niezadowolenie części społeczeństwa przyczyniło się do wybuchu w 1537 rokoszu lwowskiego nazywanego wojną kokoszą. Szlachta zarzucała mu, że podczas wyboru urzędników nie stosuje się do zasady mówiącej o zakazie łączenia wysokich stanowisk i wymogu mieszkania na terenie jurysdykcji pełnionego urzędu. Powszechnie mówiono, że toleruje senatorów i starostów niewypełniających swych obowiązków. Protestowano również przeciwko ingerencji królowej Bony w rządy. Król oficjalnie potępił rokosz, lecz na sejmie rok później przyjął część postulatów. Za jego panowania trwał w Polsce tak zwany „złoty wiek” (wiek XVI). W wyniku wojen toczonych w latach 1507-1508 i 1512-1522 Wielkie Księstwo Litewskie utraciło na rzecz Wielkiego Księstwa Moskiewskiego Smoleńsk (1514) i Nowogród Siewierski (1522). Mimo polsko-litewskiego zwycięstwa pod Starodubem w 1523 roku Smoleńska nie udało się odzyskać. Wielki książe moskiewski Wasyl III sprzymierzył się z cesarzem Maksymilianem I, który nie wyrażał akceptacji dla pokoju toruńskiego (1466), dzięki czemu wspierał zakon krzyżacki w uchylaniu się od lenna wobec Polski. W wyniku zagrożenia ze wszystkich stron Zygmunt Stary zerwał relacje z antyhabsburskimi Węgrami, co zaowocowało wycofaniem się cesarza z kontaktów moskiewskich i uznaniem przez niego zwierzchności Polski nad Prusami (układ wiedeński 1515). W wyniku wysunięcia roszczeń terytorialnych przez Albrechta Hohenzollerna doszło do wojny z zakonem krzyżackim (1519-1520). Mimo zwycięstwa Polski Prusy nie zostały włączone do korony. W 1525 roku podpisano traktat krakowski kończący wojnę. W tym samym roku Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Polskiemu nazywany „hołdem pruskim”. Zagrożenie ze strony tureckiej zostało zażegnane poprzez zawarcie przymierza ze Sulejmanem II (1533), a pokonanie Mołdawian w 1531 roku pod Obertynem uregulowano stosunki na Pokuciu. Zygmunt Stary był mecenasem sztuki. Zmarł 1 kwietnia 1548 roku w Krakowie. Z lewej strony portretu fragment wieńca przepleciony wstęgą. Druk w kolorze brązowym - wklęsłodruk. Poddruk typooffsetowy jasnożółty, beżowy, brązowy, oliwkowy, różowy, szary.
Rewers: W centrum wizerunek tarczy w kształcie sześcioboku z orłem przeplecionym literą S (Sigismvndvs) z Kaplicy Zygmuntowskiej katedry na Wawelu będącej jednym z pierwszych dzieł renesansu w Polsce nazywanym „perłą renesansu z tej strony Alp”. Po śmierci pierwszej żony Zygmunt I Stary postanowił wybudować dla swojej rodziniy mauzoleum. Wykonanie projektu powierzono florenckiemu artyście Bartolommeo Berecciemu. Pierwsze plany opracowano w 1517 roku. Fundamenty zostały wykonane w 1519 roku, a sama budowla trwała od 1524 roku do 1531 roku. Całość jest wybudowana na planie krzyża z ośmiobocznym bębnem podpierającym kasetonową kopułę zakończoną latarnią. Na zachodniej ścianie znajduje się nagrobek Zygmunta I Starego autorstwa Berraciego, poniżej którego umieszczono grobowiec Zygmunta II Augusta wykonany przez Santiego Guciiego. Na południowej ścianie znajduje się nagrobek córki Zygmunta Starego a siostry Augusta Anny. Wschodnią ścianę zdobi ufundowany przez Zygmunta Starego ołtarz Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny będący zbiorowym dziełem artystów norymberskich. Malowane sceny na ołtarzu wykonał Georg Pencz, a srebrne płaskorzeźby są dziełem Piotra Flötnera i Melchiora Baiera. Dostępu do kaplicy strzeże brązowa krata z warsztatu Vischera. Wnętrze budowli zdobią wszechobecne arabeski i rzeźby inspirowane sztuką rzymską i florencką. W tle wizerunek dziedzińca wawelskiego będący jednym z największych tego typu renesansowych placów w Europie. W wyniku rosnącego znaczenia Wawelu i zapewnienia funkcjonowania królewskiego zamku potrzebna była rozbudowa pałacu. Już za czasów panowania Aleksandra Jagiellończyka rozpoczęto przebudowę średniowiecznych założeń w stylu renesansowym. Po jego śmierci prace kontynuował Zygmunt I Stary. Kierownikiem przebudowy został Włoch, Franciszek Florentczyk zatrudniony w Krakowie od 1502 roku. W pierwszym etapie prac zajęto się skrzydłem północnym i zachodnim, gdzie znajduje się brama wjazdowa na dziedziniec. Podczas prac powstał pomysł stworzenia na dziedzińcu systemu arkadowych krużganków ozdobionych motywami zaczerpniętymi z półwyspu apenińskiego. W kolejnej fazie przebudowy powstało monumentalne skrzydło wschodnie oraz południowa ściana parawanowa zamykająca dziedziniec. Ścianę parawanową stanowił surowy mur z dostawionymi krużgankami. Po śmierci Franciszka z Florencji w 1516 roku dalsze prace nadzorował Bartłomiej Berrecci. Dzięki sumiennemu wypełnianiu projektu nakreślonego przez Franciszka zamek królewski otrzymał spójną formę przestrzenną pomimo zmiany kierownika prac. Róg dziedzińca jest skośnie ścięty od strony zachodniej i południowej, a krótsze skrzydła placu ciągną się od strony północnej i wschodniej. Umieszczona w zachodni skrzydle brama wjazdowa prezentowała gościom najbardziej reprezentacyjną część dziedzińca. Rozległy plac otoczony jest przez ażurowe krużganki biegnące wzdłuż trzech poziomów galerii. Na poziomie gruntu i pierwszego piętra krużganki są uformowane z półkolistych, proporcjonalnych arkad wspartych na wolnostojących kolumnach. Sekwencję arkad przerywają narożniki dziedzińca i pasy muru, o szerokości jednej arkady umieszczone w połowie krużganków skrzydła północnego i dwukrotnie od strony wschodniej. Zabieg ten miał charakter konstrukcyjny, gdyż same arkady nie byłyby w stanie podeprzeć najwyższej kondygnacji budowli. Na drugim piętrze okap dachu wspiera się natomiast na smukłych kolumnach, które w połowie swej długości są ozdobione spiralnymi przewiązkami. Powyżej głowic kolumn pod drewnianym okapem zastosowano podpórki w kształcie dzbanuszków. Stylistyka krużganków na drugim piętrze stanowi oryginalne rozwiązanie niespotykanie nigdzie indziej. Badacze stylu renesansowego widzą tutaj związek z reprezentacyjnym charakterem pomieszczeń na ostatni piętrze, które nie mogły być zasłonięte przez niskie arkady. Dodatkowo takie rozwiązanie gdzie powyżej arkad pojawiają się proste podpory, jest obecne w architekturze starożytnej (Koloseum) i renesansowej Italii (nowe skrzydło pałacu papieskiego na Watykanie). Zwieńczenie arkad stanowił namalowany pod okapem przez Dionizego Stubę w latach 1535-1536 ozdobny fryz. Składał się on z medalionów przedstawiających głowy cesarzy i cesarzowych od czasów antycznych po monarchów niemieckich z okresu średniowiecza. Pierwotnie fryz obiegał cały dziedziniec, lecz do naszych czasów zachował się tylko niewielki ułamek tego wspaniałego dzieła. Za czasów ostatnich Jagiellonów dach pokrywała dachówką w kolorach żółtym, białym, zielonym i błękitnym. Wawelskie krużganki z pewnością były inspirowane włoskimi założeniami tego typu. Zapewniały one komunikację między pomieszczeniami pałacu oraz stanowiły swoistego rodzaju amfiteatr podczas uroczystości. Zygmunt I Stary poprzez rozmach i monumentalność dziedzińca wawelskiego chciał podkreślić swoją pozycję w ówczesnej Europie. Druk w kolorze oliwkowym i w kilku odcieniach brązu - wklęsłodruk i typooffset.
Podpis:	Prezes - Hanna Gronkiewicz-Waltz Główny Skarbnik - Wiesław Biernatowicz
Autor:	Andrzej Heidrich, ryt płyty wykonał Terry Chipper.
W obiegu:	od 1 czerwca 1995
Drukarnia:	Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa
Klauzula:	Banknoty emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnym środkiem płatniczym w Polsce
Zabezpieczenia:	Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸ nitka zabezpieczająca z powtarzającym się napisem „200 ZŁ” oraz jego odbiciem lustrzanym; ▸ mikrodruki - na awersie powtarzające się napisy „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (z prawej strony znaku wodnego), „RP” (wyodrębniona płaszczyzna w tle liczby „200” w prawej górnej części) oraz „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (nad płaszczyzną z napisami mikrodrukowymi „RP”), na rewersie powtarzające się napisy „NARODOWY BANK POLSKI” (nad i pod wizerunkiem orła w półkolach rozdzielony liniami) oraz „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (nad dolną płaszczyzną z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału); ▸ hologram - na awersie z lewej strony portretu kartusz renesansowy, na którym w zależności od kąta patrzenia widoczny jest napis „NBP 200” otoczony wieńcem (duża czcionka) oraz powtarzające się napisy „NBP 200” (mała czcionka) połyskujący w kolorach pomarańczowym, seledynowym, żółtym i niebieskim; ▸ farba metalizowana - na awersie wyodrębniona płaszczyzna w prawym dolnym rogu w kolorze jasnobrązowym i żółtym; ▸ farba zmienna optycznie - na awersie z prawej strony portretu niewielki wieniec zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia z różowego na szaro-zielony; ▸ recto-verso - elementy korony w owalu oraz niezadrukowane pola ponad i pod wieńcem z lewej strony portretu na brzegach banknotu wydrukowane po obu stronach banknotu, uzupełniają się pod światło tworząc całość; ▸ efekt kątowy - na awersie banknotu w prawym dolnym rogu widoczna w zależności od kąta patrzenia liczba „200” w układzie poziomym lub korona w owalu; ▸ oznaczenie dla niewidomych - na awersie w lewym dolnym rogu trójkąt równoramienny o wypukłych brzegach; ▸ abezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym - na awersie kwadrat z napisem „200 ZŁ” w lewym górnym w kolorze seledynowym, farba metalizowana w wyodrębnionym polu w prawym dolnym rogu, fragment giloszy pod orłem i z lewej strony hologramu oraz z prawej strony waloru nad liczbą „200”, z obu stron fragmentu dużego wieńca, pod płaszczyzną z farbą metalizowaną w kolorze żółtym, numeracja pionowa z prawej strony banknotu w kolorze pomarańczowy, na rewersie wstęga giloszowa na górze z lewej i prawej strony, korona w owalu, półkoliste linie na górze i dole waloru z fragmentami tła, linie giloszowe formujące się w liczby „200”, część wyodrębnionej płaszczyzny na dole oraz część inicjału „NBP” w prawym dolnym rogu w kolorze żółtym.

Banknot 200 złotych 1994 w ultrafiolecie

‹ Wstecz

Do opisu banknotu wykorzystano informacje z katalogu Pana Czesława Miłczaka „Banknoty polskie i wzory” z 2012 roku (Tom II) i strony internetowej Narodowego Banku Polskiego www.nbp.pl, encyklopedia.pwn.pl, pl.wikipedia.org, www.isztuka.edu.pl