100 złotych 1994

Nominał:	100 złotych
Data emisji:	25 marca 1994
Seria i numer:	YM 9904755
Wymiar:	138 mm x 69 mm
Znak wodny:	Wielotonowy, w niezadrukowanym polu wizerunek lewego profilu głowy króla Władysława II Jagiełły.
Awers: W środkowej części portret Władysława II Jagiełły, który był założycielem dynastii Jagiellonów. Był on synem Olgierda i Julianny oraz wnukiem Giedymina. Po śmierci ojca w 1377 roku został mianowany wielkim księciem litewskim. Uzyskał poparcie stryja Kiejstuta Giedyminowicza. Na przełomie 1377 i 1378 roku przeciwko Jagielle wystąpił jego przyrodni brat Andrzej Garbaty sprowadzając na Litwę najazd księcia moskiewskiego Dymitra Dońskiego. Z czasem Jagiełło zaczął oddalać się od stryja. Zawarł nawet z krzyżakami układ, na mocy którego książę litewski zobowiązał się do nieudzielania pomocy Kiejstutowi w razie najazdu Krzyżaków na ziemie trockie. Kiejstut dowiedziawszy sie o zdradzie bratanka zajął Wilno w 1381 roku, biorąc Jagiełłę z rodziną do niewoli. Gdy wyruszył w 1382 roku przeciwko Krzyżakom, Jagiełło namówił mieszkańców Wilna do buntu przeciw jego stryjowi w wyniku czego został uwolniony. Niedługo potem pojmał Kiejstuta i więził go w wieży, gdzie wkrótce zmarł. Syn Kiejstuta Witold nie został pojmany. Jagiełło zagrożony wybuchem wojny z Zakonem podpisał 1 listopada 1382 na rzeką Dubissą rozejm z Krzyżakami, który zobowiązywał go do oddania zachodniej części Żmudzi zakonowi. Ponadto miał przyjąć chrzest. W 1383 rozejm został zerwany, a 1384 Jagiełło uderzył na ziemie Zakonu odnosząc sukces. Witold widząc klęskę krzyżaków opuścił ich obóz i przeszedł na stronę Jagiełły. W 1385 podpisano w Krewie umowę, w której Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest wraz z swym ludem, odzyskać utracone przez Polskę ziemie oraz wszystkie swe ziemie litewskie i ruskie przyłączyć do Królestwa Polskiego. W 1386 roku przyjął chrzest, na którym nadano mu imię Władysław. Kilka dni później ożenił się z Jadwigą Andegaweńską. W 1387 roku udał się n Litwę gdzie dokonał jej chrystianizacji i założył biskupstwo w Wilnie. Namiestnikiem Litwy mianował swego brata Skrigiełłę. Jesienią 1387 roku przybył na podbitą przez Jadwigę Ruś Halicką, gdzie hołd parze królewskiej złożył hospodar mołdawski Piotr I. W następnych latach Jagiełło walczył na Litwie z Krzyżakami których ponownie wspierał Witoldem. Ostatecznie w 1392 roku w Ostrowiu podpisano ugodę dającą Witoldowi dożywotni tytuł namiestnika państwa litewskiego. W 1399 roku zmarła Jadwiga. W 1401 roku Władysław przekazał Witoldowi dożywotnio tytuł wielkiego księcia litewskiego. W 1404 roku Witold i Władysław podpisali pokój z Zakonem w Raciążu, przyznający Polsce prawo do wykupienia ziemi dobrzyńskiej oraz potwierdzający przynależność Żmudzi do Zakonu. W 1409 wybuchła wielka wojna z zakonem krzyżackim. W 1410 roku pod Grunwaldem Jagiełło dokonał spektakularnego zwycięstwa nad armią Zakonu Krzyżackiego, w wyniku czego w 1411 roku podpisano pokój toruński oddający Litwie Żmudź, ale tylko do końca życia Władyława i Witolda. Była to pierwsza przegrana Zakonu w wojnie z Polską. W 1412 w Lubowli zawarto pokój z Zygmuntem Luksemburskim, które rozbijało jego sojusz z Zakonem. Spór Polski z krzyżakmi został poddany pod sąd polubowny Zygmunta. Jednak władca niemiecki nie wydał ostatecznego werdyktu, co spowodowało wybuch krótkotrwałej wojny w 1414 roku, przerwanej podpisaniem rozejm pod Brodnicą. Spór z Zakonem przekazano pod obrady soboru w Konstancji, który też go nie rozstrzygnął. Dalsze umocnienie związku Polski i Litwy zostało potwierdzone zawarciem unią w Hardole podpisaną w 1413 roku. W 1420 roku w Wrocławiu Zygmunt Luksemburski wydał niekorzystny dla Polski wyrok w sprawie polsko-krzyżackiej. Król polski zwrócił się do papieża Marcina V o rozstrzygnięcie sporu polsko-krzyżackiego. Korzystając z konfliktu Zygmunta Luksemburskiego z czeskimi husytami tron czeski z pomocą Władysława objął Witold. W 1422 roku wybuchła wojna z Zakonem zakończona pokojem melneńskim. Ostatnie lata życia Jagiełło poświęcił na zapewnienie przejęcia po nim tronu przez jego syna. Rozmowy z szlachtą podczas zjazdu w Brzesku w 1425, a następnie 1426 w Łęczycy nie dały rezultatów. Na zjeździe w Łucku 1439 roku Jagiełło poparł starania Witolda o Litewską koronę. Pod naciskiem polskiej i oleśnickiej szlachty wycofał się jednak z zgody i w 1430 roku wydal przywileje jedlińskie. W tym samym roku umarł Witold. Jagiełło na wielkiego księcia litewskiego mianował Świdrygiełłę, który sprzymierzył się z krzyżakami. Polska armia ruszyła przeciwko zbuntowanemu bratu króla, w wyniku czego wybuchła kolejna wojna z Krzyżakami. Za cenę przywilejów dla szlachty podczas zjazdu w Sieradzu w 1432 roku uzyskał zgodę na koronację swego syna na króla Polski po jego śmierci. Jesienią 1432 roku dokonano zamachu stanu na Litwie - władzę objął Zygmunt Kiejstutowicz. Władysław II Jagiełło zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku. Nie udało mu się jednak przed śmiercią zapewnić dziedziczenia tronu swemu synowi. Z lewej strony portretu ozdobna rozeta. Druk w kolorze ciemnozielonym - wklęsłodruk. Poddruk typooffsetowy jasnozielony, jasnofioletowy, niebieski, oliwkowy.
Rewers: W centrum wizerunek tarczy z orłem z tumby Władysława II Jagiełły znajdującej się w katedrze na Wawelu. Nagrobek władcy został wykonany z czerwonego marmuru jeszcze za jego życia. Płytę główną zdobi wizerunek króla. Na głowie ma koronę, w prawej ręce berło, a w lewej jabłko królewskie i miecz. Głowa władcy spoczywa na dwóch lwach będących symbolem siły i władzy. Po bokach nagrobkach widnieją tarcze herbowe. Poniżej orła widnieje płaszcz krzyżacki oraz dwa miecze, które stanowią nawiązanie do bitwy pod grunwaldem. Zaprezentowany hełm garnczkowy wykształcił się na przełomie XII/XIII wieku. Jego nazwa pochodzi od kształtu, który przypomina odwrócony garnek. Tego rodzaju hełmy były wykorzystywane do końca XIV wieku, a w ostatnich okresach funkcjonowania tylko do celów turniejowych. Z tych oto powodów mało prawdopodobne, żeby hełm tego typu był wykorzystywany w bitwie pod Grunwaldem. Podczas bitwy wojska krzyżackie korzystały głównie z przyłbicy (hełm z ruchomą osłoną twarzy) o wydłużonej zasłonie twarzy nazywanej „psim pyskiem”. Natomiast pośród rycerzy polskich podczas bitwy pod Grunwaldem popularny był kaplin - hełm otwarty w kształcie dzwonu otoczonego w dolnej części rondem. Dwa miecze znajdujące się na rewersie banknotu przypominają o mieczach przekazanych Jagielle przez wysłanników wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena. Król Polski przyjął je wypowiadając prorocze słowa: „Mieczów ci u nas dostatek, ale i te przyjmuję jako wróżbę zwycięstwa”. Po bitwie miecze zdeponowano w Skarbcu Koronnym w Wawelu w Krakowie. Do końca XV były traktowane przez polskich królów, jako insygnia władzy królewskiej. Były to proste średniowieczne miecze bojowe z płaskimi głowami. W trakcie ceremonii koronacji były one niesione przed nowo obranym władcą, jako symbol Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podczas rabunku Skarbca Koronnego w 1795 roku nie zostały skradzione przez Prusaków, gdyż nie znali oni ich wartości. Fakt ten wykorzystał Tadeusz Czacki, który niepostrzeżenie wywiózł je ze skarbca i przekazał do kolekcji Czartoryskich w Puławach. W wyniku likwidacji muzeum po powstaniu listopadowym trafiły one do proboszcz parafii we Włostowicach, gdzie przebywały do 1853 roku. W wyniku kontroli żandarmerii carskiej zostały zarekwirowane i wywiezione do Zamościa, gdzie ślad po nich zaginął. Z lewej strony zarys zamku krzyżackiego w Malborku widoczny od strony Nogatu. Po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem wojska polskie bezskutecznie oblegały go. Twierdza nie został zdobyty w wyniku opóźniania wymarszu armii Jagiełły na stolicę krzyżaków. Obecnie jest to największy pod względem powierzchni zamkiem na świecie. Jego budowa rozpoczęła się od 1278 roku i trwała do połowy XV wieku. Na miejsce gotyckiej budowli wybrano półwysep otoczony z dwóch stron brzegami rzeki Nogat. Pod koniec XII wieku zamek otoczono murem obronny. W wyniku przeniesienia stolicy państwa krzyżackiego z Wenecji do Malborka w 1309 roku, nastąpiła rozbudowa zamku. W latach 1309-1457 był on siedzibą wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. Po oblężeniu Malborka po bitiew grunwaldzkiej postanowiono w 1414 roku przebudować fortyfikacje zamku. Utworzono ziemne fortyfikacje oraz betonowe bastleje. W 1454 roku Malbork był po raz drugi nieskutecznie oblegany. W 1457 roku zamek zostaje sprzedany Polakom za kwotę 190 tysięcy węgierskich florenów. Stolica zakonu została przeniesiona do Królewca. Pałac Wielkich Mistrzów został rezydencją królów polskich. Podczas potopu szwedzkiego zamek przechodził kilkakrotnie z rąk do rąk. W 1626 roku twierdza została zajęta przez wojska Karola Gustawa. Szwedzi przeprowadzili kolejną fortyfikację Malborka. W 1722 roku zamek opanowały wojska Pruskie, które zdewastowały go przekształcając w magazyn i koszary. Wiele budowli rozebrano. W czasie wojen napoleońskich Malbork zajmują Francuzi. Ich rządy trwały do 1813 roku. Od 1830 roku rozpoczął się okres „romantycznej restauracji”. Badania Konrada Steinbrechta umożliwiły odbudowę zamku do stanu średniowiecznego. W latach 1882-1921 na podstawie jego szkiców przeprowadzono odbudowę zespołu zamkowego. Po jego śmierci restaurację kontynuował jego uczeń Bernard Schmid. Prace zostały przerwane w wyniku wybuchu wojny. W czerwcu 1944 roku Malbork zajęli Niemcy. W wyniku dzialań wojennych zniszczono około 50% zabudowań twierdzy. 17 marca 1945 wojska radzieckie zdobywają Malbork i przekazują go w ręce władz PRL. W latach 1945-50 zamek zostaje filią Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Międzyczasie budowla jest odnawiana i konserwowana. W 1961 powstaje Muzeum Zamkowe w Malborku. W grudniu 1977 roku zostaje wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Druk zielono-ochrowo-brązowy - wklęsłodruk i typooffset.
Podpis:	Prezes - Hanna Gronkiewicz-Waltz Główny Skarbnik - Wiesław Biernatowicz
Autor:	Andrzej Heidrich, ryt płyty wykonał Stanley Doubtfire.
W obiegu:	od 1 czerwca 1995
Drukarnia:	Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa
Klauzula:	Banknoty emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnym środkiem płatniczym w Polsce
Zabezpieczenia:	Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸nitka zabezpieczająca z powtarzającym się napisem „100 ZŁ” oraz jego odbiciem lustrzanym; ▸mikrodruki - na awersie powtarzające się napisy „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (z prawej strony znaku wodnego), „RP” (wyodrębniona płaszczyzna w tle liczby „100” w prawej górnej części) oraz „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (nad płaszczyzną z napisami mikrodrukowymi „RP”), na rewersie powtarzające się napisy „NARODOWY BANK POLSKI” (nad i pod wizerunkiem orła w półkolach rozdzielony liniami) oraz „RZECZPOSPOLITA POLSKA” (nad dolną płaszczyzną z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału); ▸złota folia metaliczna - na awersie rozeta z lewej strony portretu; ▸farba metalizowana - na awersie wyodrębniona płaszczyzna w prawym dolnym rogu w kolorze zielonym i oliwkowym; ▸farba zmienna optycznie - na awersie z prawej strony portretu rozeta zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia z różowego na szaro-zielony; ▸recto-verso - elementy korony w owalu oraz niezadrukowane pola ponad i pod rozetą z lewej strony portretu na brzegach banknotu wydrukowane po obu stronach banknotu, uzupełniają się pod światło tworząc całość; ▸efekt kątowy - na awersie banknotu w prawym dolnym rogu widoczna w zależności od kąta patrzenia liczba „100” w układzie poziomym lub korona w owalu; ▸oznaczenie dla niewidomych - na awersie w lewym dolnym rogu równoramienny krzyż o wypukłych brzegach; ▸zabezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym - na awersie kwadrat z napisem „100 ZŁ” w lewym górnym rogu, fragment giloszy pod orłem i z lewej strony rozety z folią metaliczną, półkoliste linie nad i pod portretem, farba metalizowana w wyodrębnionym polu w prawym dolnym rogu, fragmenty tła giloszowego wokół portretu w kolorze seledynowym oraz numeracja pionowa z prawej strony bankotu w kolorze pomarańczowy, na rewersie fragmenty wstęg giloszowych z lewej i prawej strony, półkoliste linie na górze i dole waloru, fragmenty linii giloszowej formujące się w liczby „100” po obu stronach rysunku orła oraz dwa symetryczne pola na górze i dole waloru w kolorze żółtym.

Banknot 100 złotych 1994 w ultrafiolecie

‹ Wstecz

Do opisu banknotu wykorzystano informacje z katalogu Pana Czesława Miłczaka „Banknoty polskie i wzory” z 2012 roku (Tom II) i strony internetowej Narodowego Banku Polskiego www.nbp.pl, pl.wikipedia.org, encyklopedia.pwn.pl, www.zamek.malbork.com.pl, pl.wikipedia.org/wiki/Miecze_grunwaldzkie