20 złotych 2009
| Nominał: | 20 złotych |
| Data emisji: | 8 stycznia 2009 |
| Seria i numer: | JS 0031872 (JS nawiązuje do inicjałów Juliusza Słowackiego) |
| Wymiar: | 138 mm x 69 mm |
| Znak wodny: | Wielotonowy, w niezadrukowanym polu wizerunek profilu głowy Juliusza Słowackiego. |
Awers:
Z prawej strony popiersie Juliusza Słowackiego uznawanego za jednego z trzech Wieszczy Narodowych oraz jednego z największych polskich przedstawicieli romantyzmu. Portret z charakterystycznym białym kołnierzykiem został wykonany na podstawie stworzonego w 1838 roku rysunku malarza i litografa Józefa Szymona Kurowskiego, który dzięki Jamesowi Hopwoodowi Młodszemu jako staloryt został wydany w 1949 roku w Paryżu. Słowacki urodził się 4 kwietnia 1809 roku w Krzemieńcu. Jego ojciec nauczał literatury w Liceum Krzemienieckim i Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim. Jego matka po śmierci męża dzięki licznym znajomością została żoną lekarza Augusta Bécu. Prowadziła ona spotkania literackie, na których młody poeta poznał Adama Mickiewicza Ludwikę Śniadecką będącą jego pierwszą miłością. W Kordianie i Bemowskim wykreował ją na ideał romantycznej kochanki. Twórczość literacką
rozpoczął od tłumaczeń dzieł A. Lamartina i Thomasa Moorea. W latach 1825-1828 studiował prawo w Wilnie. Po krótkim pobycie w domu rodzinnym wyjechał do Warszawy, gdzie w latach 1829-1830 pracował jako aplikant w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. W 1830 roku w roczniku „Melitele” zadebiutował poematem „Hugo”. W wyniku słabego stanu zdrowia po wybuchu powstania listopadowego w 1831 roku został zatrudniony w powstańczym Biurze Dyplomatycznym. W tym okresie pisał utwory nawiązujące do walki o niepodległość takie jak
„Hymn”, „Oda do wolności”, „Kulik”, „Pieśń legionu litewskiego”, dzięki czemu otrzymał miano „poety rewolucyjnego”. Na początku marca 1831 roku opuścił Warszawę i wyjechał się do Drezna, gdzie jako kurier udał się z listami do polskich przedstawicieli w Paryżu i Londynie. Po powrocie do Paryża aktywnie uczestniczył w życiu politycznym i literackim. Pierwsze jego utwory inspirowane między innymi twórczością Francisa Bacona i Waltera Scotta zostały opublikowane w pierwszym i drugim tomie „Poezji” wydanym w 1832 roku. Pod koniec 1832 roku wyjechał do Genewy, a w następnym roku wydał trzeci tom „Poezji” zawierający wiersze i poematy o tematyce powstańczej. Podczas pobytu w Szwajcarii na zlecenie Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich nadzorował pracę nad wykonaniem medalu upamiętniającego ludność ziem litewskich biorących udział w powstaniu. W 1834 roku ukończył pisanie dramatu „Kordiana” opisującego młodzieńca
rozmyślającego nad złożeniem patriotycznej ofiary z własnego życia, a jednocześnie zdającego sobie sprawę z bezowocności takiego faktu. Kreując w dramacie historycznym (1835) postać niezdolnego do działania Szczęsnego Kossakowskiego, zanegował mit stworzony przez Mickiewicza mówiący o jednostkowym zbawcy i o Polsce jako Chrystusie narodów. Cykl romantycznych podróży z rodziną Wodzińskich w Alpy Berneńskie zaowocował powstaniem poematu miłosnego „W Szwajcarii ”. Dzięki pobytowi w Veytaux powstał cykl wierszy kreacjonistycznych takich jak: „Rozłączenie”, „Sumienie”. W 1836 wyjechał z Genewy przez Marsylię do Rzymu i Neapolu, by spotkać się ze swoją przybraną siostrą i bratem matki. W Rzymie ogromne wrażenie na artyście zrobiły antyczne budowle. Zaprzyjaźnił się tu z Zygmuntem Krasińskim, który stał się wnikliwym krytykiem jego twórczości. Na zaproszenie ziemianina z Podola Z. Brzozowskiego w latach 1836-1837 odbył podróż do Grecji, Egiptu, Syrii i Palestyny. Efektem tych
wojaży były liczne utwory literackie takie jak: poemat ironiczny „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”, pieśń „Grób Agamemnona”, poemat „Ojciec zadżumionych w El Arish”, cykl wierszy o tematyce egipskiej („Piramidy”, „Rozmowa z piramidami”) oraz udowodniający bezsensowność jednostkowej ofiary i zapowiadający odrodzenie świata przez rewolucję ludów poemat „Anhelli”. W połowie 1837 roku zamieszkał we Florencji. Pod koniec 1838 roku udał się do Paryża, gdzie wydał poemat dantejski „Poema Piasta Dantyszka”, „Trzy poemata” oraz dramaty „Balladyna” i „Lilla Weneda”. Będąc pod wpływem nauk mesjanistycznych, w 1842 roku wstąpił do założonego przez Andrzeja Towiańskiego „Koła Sprawy Bożej”. Głoszona między innymi przez towińczyków uległość wobec Rosji zmusiła Słowackiego do opuszczenia sekty. Stopniowo zaczął przekształcać się w poetę-proroka wybranego do objawienia prawd Boskich.
Zaczął tworzyć bohatera zdolnego poświęcić wszystko dla wiary i ojczyzny. W „Śnie srebrnym Salomei” ukazał krwawe wydarzenia z okresu koliszczyzny, które miały potwierdzić, że historia rozwija się przez doskonalącą duchy „mękę ciał”. Zaprezentowano w tym utworze ukraińskiego wieszcza Wernyhorę. Po napisaniu w 1844 roku „Genezis z Ducha” rozpoczął pracę nad własną koncepcją filozoficzno-religijną, która głosiła, że byt ma istotę duchową, a materia jest wytworem jego działania. Stanowiący istotę bytu Duch dzięki niszczeniu i tworzeniu dąży do stworzenia na Ziemi idealnej Boskiej Jerozolimy Słonecznej. Od tego momentu wszystkie jego utwory zawierały nauki genezyjskie między innymi „Psalmy przyszłości” i „Król-Duch”. Wiosna Ludów postrzegana przez Słowackiego jako „rewolucja z Ducha” miała według artysty przynieść Polsce upragnioną wolność. Na wzór staropolski zawiązał niepodległościową konfederację i z grupą kilku towarzyszy udał się do
Wielkopolski. Podczas zebrania Komitetu Narodowego w Poznaniu 27 kwietnia 1848 roku ogłosił, że wywołana przez Ducha niepodległościowa rewolucja zakończy się sukcesem. Naciskany przez pruską policję pojechał do Wrocławia, gdzie po raz ostatni spotkał się z matką, po czym wrócił do Paryża. Chory na gruźlicę zmarł 3 kwietnia 1849 roku. Pochowano go na cmentarzu w Montmartre, skąd w 1927 roku jego prochy przewieziono na Wawel.
Talent literacki Słowackiego podkreśla kałamarz stanowiący zabezpieczenie recto verso. Tematyka jego utworów w głównej mierze wynikała z ówczesnej sytuacji Polski. Podejmował tematy związane z odzyskaniem niepodległości, historią Polski oraz powodami jej zniewolenia.
W centrum widok budynku dworku w Krzemieńcu, który od 2004 roku stanowi Muzeum Juliusza Słowackiego. Dworek ten w przeszłości był rezydencją dziadków Słowackiego, a w latach 1809-181 należał do ojca poety, profesora Euzebiusza Słowackiego. W wyniku starań polskich władz w ramach obchodów 190 rocznicy urodzin i 150 rocznicy śmierci poety na początku 1999 roku udało się ustalić ze stroną ukraińską szczegóły remontu i utworzenia w dworku muzeum poświęconego Juliuszowi Słowackiemu. Zrealizowane w latach 2000-2002 prace remontowe w całości zostały pokryte ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, dzięki czemu jest to jeden z największych projektów muzealnictwa poza granicami Polski. Wykonanie remontu powierzono firmie Energopol Trade S.A., pod nadzorem Pracowni Konserwacji Zabytków „Zamek” Sp. z o.o. i Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Za wnętrza i przygotowanie eksponatów było odpowiedzialne współpracujące ze specjalistami z Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie Stowarzyszenie Pisarzy Polskich. Dworek jest położony nieopodal dawnego Liceum Krzemienieckiego. Całość parteru
przeznaczono pod ekspozycję pamiątek po wieszczu. W piwnicy urządzono szatnię, toalety i magazyn. Z początku nieużytkowany strych został zaadaptowany na dwa pokoje przeznaczone do pracy naukowo-dydaktycznej. Z terenu leżącego naprzeciw dworku, będącego niegdyś majątkiem rodziców matki Słowackiego utworzono tak zwaną „Enklawę Słowackiego”. Obecnie znajduje się tam pamiątkowy kamień poświęcony poecie oraz rozarium. Uroczyste otwarcie placówki odbyło się 20 września 2004 roku. Druk w kolorze brązowym - wklęsłodruk, poddruk irysowy offsetowy ochrowo-zielony.
| |
Rewers:
W centru reprodukcja fragmentu autografu wiersza Słowackiego „Uspokojenie” (1848). Widoczny z lewej strony wierzchołek kolumny Zygmunta III Wazy na placu Zamkowym, sylwetki lecących żurawi oraz stylizowany wizerunek fragmentu warszawskiej Archikatedry Św. Jana Chrzciciela stanowią nawiązanie do tego wiersza, który rozpoczyna się od słów:„Co nam zdrady! Jest u nas kolumna w Warszawie, Na której usiadają podróżne żurawie Spotkawszy jej liściane czoło śród obłoka, Taka zda się odludna i taka wysoka! Za tą kolumną, we mgły tęczowe ubrana, Stroi trójca świecących wież Świętego Jana;”. Wiersz jest skierowany do przeciwników rewolucji, którzy przestrzegają przed takim rozwiązaniem. Wyolbrzymiona w pierwszej strofie utworu kolumna jest potężna i sięga niebios niejako łącząc sprawy ludzkie i Boskie. Następne wersy poprzez porównanie przywołują wyłaniające się z mgły historii zielone oczy Kilińskiego, który podczas insurekcji kościuszkowskiej był przywódcą powstania w Warszawie. Kolejne strofy mają charakter proroczy i opisują przyszłą rewolucję, która rozegra się na rynku Starego Miasta. Autor kreśli wizję apokaliptycznej walki przywołując zorze północne i wiatr, który nie będzie dziełem szatana, lecz Stwórcy Wszechrzeczy (z aniołów rozigrany Pańskich). Opisani w wierszu szewcy są niewątpliwie powstańcami co stanowi ponowne nawiązanie do Kilińskiego wykonującego właśnie taki zawód. Po zakończeniu walk ocalałym ukaże się w blasku księżyca druzgocący widok - ulica ciemna i krwią zadymiona. Podmiot wskazuje, że ofiara ta jest konieczna do odrodzenia. Według filozofii genezyjskiej musi nastąpić zniszczenie, aby mógł powstać nowy, lepszy świat. W końcu słychać okrzyki radości i zwycięstwa. W ostatnie strofie autor mówi, że rewolucja jest nieunikniona i istniejący porządek musi zostać unicestwiony, a strach przed nią może tylko czuć dziecko lub chory i słaby człowiek. 
Widoczna z lewej strony kolumna Zygmunta III Wazy zniesiona w 1644 roku na polecenie Władysława IV Wazy. Umieszczenie monumentu na placu przed Bramą Krakowską miało na celu wzmocnić pozycję dynastii Wazów w Polsce. Projekt umieszczenia na kolumnie króla wywołał sprzeciw nuncjusza Mariana Filonardima, gdyż chrześcijanie uważali, że taki zaszczyt należy się tylko Matce Boskiej, Chrystusowi lub świętym. Całość zaprojektował Augustyn Locci i Constantino Tencalla. Brązowy posąg autorstwa Clemente Molliego i cztery tablice z inskrypcjami wykonał królewski ludwisarz Daniel Tym. Do wykonania trzonu kolumny wykorzystano jeden blok marmuru chęcińskiego pochodzącego z kamieniołomu w Czerwonej Górze. Kolumna po dotarciu drogą morską do stolicy została w ciągu jednego dnia przetoczona na plac Zamkowy przy pomocy około 300 osób. Pierwszej renowacji kolumny w 1743 roku podjął się Franciszek Dąbrowski. Następne prace konserwatorskie w 1810 roku wykonał Jakub Kubicki wraz z Józefem Borettim. W 1854
roku w związku z budową wodociągów, w pobliżu pomnika został umieszczony wodotrysk autorstwa Henryka Marconiego. W tym okresie podstawa monumentu została otoczona żeliwną balustradą i ozdobiona odlanymi z cynku czterema tryskającymi wodą trytonami zaprojektowanymi przez rzeźbiarza Augusta Kissa. Między 1862 a 1863 rokiem przeprowadzono prace konserwacyjne pod kierownictwem Józefa Orłowskiego. W 1885 roku rozpoczęła się trwająca dwa lata gruntowna rekonstrukcja nadzorowana przez Edwarda Cichickiego. Zniszczony trzon kolumny zastąpiono granitowym, a pomnik został przesunięty z osi Krakowskiego Przedmieścia w kierunku zachodnim. Podczas prac renowacyjnych między 1929 a 1931 rokiem poprzez usunięcie trytonów i balustrady przywrócono kolumnie pierwotny wygląd. Usunięte trytony przetransportowano do Muzeum Wodociągów i Kanalizacji gdzie ślad po nich zaginął. Podczas powstania warszawskiego z nocy z 1 na 2 września 1944 roku monument został zniszczony w wyniku uderzenia niemieckiego pocisku. Posąg króla na szczęście upadał na ziemię bez
odniesienia poważniejszych uszkodzeń. Oderwała się tylko szabla i niewielki fragment przedramienia z krzyżem. Inicjatorami odbudowy pomnika byli początkowo pracownicy przemysłu metalowego, do których dołączyły związki zawodowe przemysłu budowlanego, ceramicznego oraz chemicznego. W styczniu 1948 roku powstał Komitet Odbudowy Kolumny, na którego czele stanął Henryk Golański. Odbudowę zabytku powierzono architektowi Stanisławowi Żarynowi. Prace kamieniarskie wykonała firma J. Fedorowicza. Brakujące elementy odlewu według projektu Józefa Gazego uzupełniła firma Braci Łopieńskich. W wyniku budowy słynnej trasy Wschód-Zachód kolumna została przesunięta o 6 m w kierunku północno-wschodnim. Nowy trzon monumentu został wykonany z granitu strzegomskiego. Uroczysty powrót Zygmunta III Wazy górującego nad Placem Zamkowym dokonał się dnia 22 lipca 1949.
Widoczna w tle Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela jest jedną z najstarszych świątyń w Warszawie. W przeciwieństwie do innych obiektów sakralnych lokowanych w tym samym czasie w narożniku rynku, archikatedra ta została ulokowana bezpośrednio przy ulicy, co możne wynikać z podwójnej funkcji kościoła będącego kościołem parafialny i kaplicą dla zamku. Na przełomie XIII i XIV wieku w miejscu dzisiejszego prezbiterium wybudowano drewnianą kaplicę zamkową, która około 1313 stała się kościołem parafialnym. Z inicjatywy księcia Janusza I Starszego około 1390 roku stary kościół zastąpiła murowana gotycka budowla, która stała się miejscem pochówku ostatnich książąt mazowieckich. W 1406 roku po przeniesieniu kapituły z Czerska na polecenie Janusza I Starszego świątynia została podniesiona do rangi kolegiaty. W 1510 roku kolegiata została wyposażona w nowy gotycki ołtarz. Po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy sanktuarium nabrało większego znaczenia. W wyniku huraganu w
1602 roku zniszczeniu uległa zachodnia gotycka wieża wraz z hełmem. W trakcie odbudowy przebudowano fasadę główną w stylu wczesnobarokowym oraz wybudowano dwa chóry w prezbiterium. Po 1611 roku w kolegiacie pojawił się nowy ogromny ołtarz z obrazem włoskiego artysty Jakuba Palmy Młodszego. W murach świątyni w 1632 roku zostały zaprzysiężone „pacta conventa”. To tutaj płomienne kazania skierowane do króla wygłaszał ksiądz Piotr Skarga. Po uchwaleniu przez Sejm Czteroletni Konstytucji 3 Maja tutaj wygłoszono przysięgę zachowania artykułów ustawy zasadniczej. Po erygowaniu Biskupstwa Warszawskiego w 1798 roku kolegiata otrzymała godność katedry, a w 1818 roku archikatedry. Zły stan techniczny świątyni wymusił gruntowną przebudowę. Trwające od 1837 roku do 1842 roku prace nadzorował Adam Idźkowski. Budynek został przebudowany w stylu neogotyku angielskiego. Wybudowano wówczas nową, bogato zdobioną fasadę. W latach 1901-1903 miała miejsce kolejna renowacja fasady według projektu Hugona Kudery.
15 października 1861 roku na polecenie generała-gubernatora warszawskiego Aleksandra Daniłowicza Gerstenzweigaru wojska rosyjskie przeprowadziły pacyfikację wiernych zgromadzonych w świątyni z okazji rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę odprawiono się tutaj centralne nabożeństwo dziękczynne. W 1939 roku w wyniku niemieckiego ostrzału spłonął dach archikatedry. Podczas powstania warszawskiego w 1944 roku świątynia została niemal doszczętnie zniszczona przez nazistów. Rekonstrukcja trwająca w latach 1948-1956 została przeprowadzona na podstawie planu odbudowy autorstwa Jana Zachwatowicza oraz Marii i Kazimierza Piechotków. Przywrócono formę gotycką wszystkich elewacji. Uroczystej konsekracji odbudowanej katedry dokonał prymas Stefan Wyszyński w 1960 roku. W 1961 roku archikatedra została podniesiona do rangi bazyliki mniejszej. W latach 2012-2015 w świątyni przeprowadzono prace renowacyjne. Druk w kolorze brązowym, poddruk irysowy offsetowy ochrowo-szary.
| |
| Podpis: |
Prezes - Sławomir Stanisław Skrzypek Główny Skarbnik - Monika Nowosielska |
| Autor: | Projektantem waloru jest Jan Maciej Kopecki, ryt płyty wykonał Przemysław Krajewski. Gilosze wykonali wspólnie Agnieszka Próchnik i Paweł Kosiński. |
| W obiegu: | od 23 września 2009 | Drukarnia: | Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa |
| Klauzula: | Banknoty emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnym środkiem płatniczym w Polsce |
| Zabezpieczenia: |
Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸ nitka zabezpieczająca z powtarzającym się napisem „20 ZŁ” wykonanym mikrodrukiem oraz jego odbiciem lustrzanym; ▸ mikrodruki offsetowe i stalorytnicze - na awersie powtarzające się napisy „JULIUSZSŁOWACKI20ZŁ”, „NARODOWYBANKPOLSKI20ZŁ”, i tytuły dzieł Juliusza Słowackiego, na rewersie powtarzające się napisy „NBP” oraz „NARODOWYBANKPOLSKI20ZŁ”; ▸ farba zmienna optycznie - na rewersie po lewej stronie stylizowany wizerunek lecącego żurawia zmieniający kolor w zależności od kąta patrzenia ze złotego na zielony oraz w prawym dolnym rogu oznaczenie nominału „20” zmieniające kolor w zależności od kąta patrzenia ze złotego na zielony; ▸ farba opalizująca - na rewersie u góry w środkowej części wizerunek żurawia; ▸ recto-verso - fragmenty wizerunku kałamarza i pióra (symbol pisarza), wydrukowane po obu banknotu, uzupełniają się pod światło tworząc pełny obraz; ▸ efekt kątowy pojedynczy - na awersie z prawej strony portretu widoczny w zależności od kąta patrzenia data „2009” w układzie pionowym; ▸ wytłoczone - na awersie w lewej górnej części wizerunek żurawia wyczuwalny dotykiem; ▸ zabezpieczenia widoczne w świetle podczerwonym - na awersie wszystko widoczne, na rewersie widać kolumnę Zygmunta, reprodukcję fragmentu autografu wiersza „Uspokojenie”, lecące żurawie, z lewej strony fragment tła z liczbą „20” i skrótem „NBP”, w prawym górnym rogu napis „NARODOWY BANK POLSKI” wraz z przylegającym do niego polem, liczba „20” w prawym dolnym rogu, słabo widoczna klauzula oraz inicjały autorów waloru; ▸ zabezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym (długość fali 365 nm) - na stronie odwrotnej oznaczenie serii i numeru u dołu z lewej strony w kolorze pomarańczowym i pojawiające się wizerunki dziesięciu lecących żurawi w środkowej części w kolorze pomarańczowym i jasnozielonym (dla fali o długośći 254 nm w kolorze pomarańczowym); ▸ oznaczenie dla niewidomych (suche tłoczenie) - „XX” na awersie w prawym dolnym rogu wyczuwalne dotykiem. |
| Uwagi: | Banknot został wyemitowany z okazji 200 rocznicy urodzin poety i dramatopisarza Juliusza Słowackiego. Nakład 80 000 sztuk. |
Do opisu banknotu wykorzystano informacje z katalogu Pana Czesława Miłczaka „Banknoty polskie i wzory”
z 2012 roku (Tom II) i strony internetowej Narodowego Banku Polskiego www.nbp.pl, encyklopedia.pwn.pl, pl.wikipedia.org, dzieje.pl, pl.wikipedia.org (Bazylika)
© 2013-2019 Wszelkie prawa zastrzeżone
Created by Jaro
Created by Jaro