20 koron 1988 - Czechosłowacja

Nominał:	20 koron
Data emisji:	1988
Seria i numer:	E09 933754
Wymiar:	137 mm x 67 mm
Znak wodny: Na całej powierzchnia w układzie poziomym na przemian występują lipowe liście z pięcioramiennymi gwiazdami. Gałązka lipy obecnie jest częścią czeskiego symbolizmu narodowego. Podczas zorganizowanego przez czeskich działaczy Praskiego Kongresu w 1848 roku delegaci wszystkich narodów słowiańskich podlegający monarchii austriackiej uznali oficjalnie lipę za symbol narodowy. Już w starożytności Wergiliusz, Owidiusz i Pliniusz nazywali tę roślinę „złotym drzewem”. Niewiele osób sobie zdaje sprawę, ale symbol lipy jest głęboko zakorzeniony w mitach i wierzeniach Słowian. W starożytnej kulturze słowiańskiej lipa była uważana za święte drzewo utożsamiane z boginią miłości i piękna Ładą. Nasi przodkowie pod tymi drzewami przeprowadzali wiele ceremonii i rytuałów. W Czechach, na Morawach i na Śląsku podczas wesela lub innego ważnego wydarzenia sadzono lipę. Pod koronami tego drzewa odbywały się również rady wioski, sądy, spotkania i kazania. Słowianie czcili lipę nie tylko jako święte drzewo, ale także jako matkę, która daje swoim dzieciom wszystko, czego potrzebują. Z jego drewna wytwarzano kubki, tace oraz tarcze, które chroniły przed włóczniami i maczugami wrogów. Z lipowego drewna wytwarzano ponadto przepięknie zdobione ołtarze, ikony i instrumenty muzyczne. Lipowa figurka była noszona na szczęście. Liście wykorzystywano do przygotowywania sekretnych zaklęć mających zapewnić nieśmiertelność. Sądzono, że w lipę nigdy nie uderza piorun, dzięki czemu podczas burzy stanowiła ona schronienie dla pielgrzymów. Ze względu na nietypowy kształt liścia w postaci drzewa serca wschodni i zachodni Słowianie utożsamiali lipę z życzliwością, szczerością, dobrocią, serdecznością i uczynnością. Drzewo to występuje powszechnie w Europie Wschodniej uważanej za ojczyznę Słowian.
Awers: Z prawej strony portret czeskiego pedagoga, reformatora, filozofa i myśliciela protestanckiego Jana Amosa Komeńskiego. Urodził się on 28 marca 1592 roku prawdopodobnie w Nivinicy. Był twórcą oryginalnego systemu pedagogicznego na ziemiach czeskich, zajmował się ogólną teorią wychowania, dydaktyką oraz stworzył specjalną metodologię nauczania języków obcych. Niezwykłą popularność zyskał spisany przez niego podręcznik „Ianua linguarum” (Drzwi języków) oraz „Orbis sensualium pictus” (Świat w obrazach). Komeński jest uważany za twórcę nowoczesnej pedagogiki i zyskał przydomek Nauczyciel Narodów. Mieszkał z rodzicami w Uherskim Brodzie. W 1608 roku rozpoczął naukę w łacińskiej szkole w Przerowie. Od 1611 studiował teologię reformowaną i filozofię w Herborn, gdzie pomagał profesorowi Johannesowi Heinrichowi w przygotowaniu encyklopedii. W 1613 roku odbył podróż do Amsterdamu, skąd wyjechał na uniwersytet w Heidelbergu w Niemczech, gdzie spędził tylko jeden semestr. W 1614 roku rozpoczął pracę jako dyrektor szkoły w Przerowie. W 1616 roku został wyświęcony na pastora, a następnie udał się do Fulneka, gdzie jako kaznodzieja braci czeskich pełnił funkcję rektora miejscowej szkoły. 19 czerwca 1618 roku zawarł związek małżeński z Magdaleną Vizovską. W tym okresie napisał „Listy do nieba”, które były pierwszą publikacją Komeńskiego wydrukowaną w języku czeskim. Po klęsce powstania czeskiego w 1621 roku został zmuszony do opuszczenia Fulenka, gdyż odmówił przejścia na katolicyzm. Ukrywał się najpierw na Morawach, a potem w majątku Żerotinow. W Przerowie prawdopodobnie w wyniku dżumy zmarła jego żona i dwaj synowie. Pod wpływem tych bolesnych wydarzeń napisał pierwszy tom „Zasmuconego” i „Labirynt światła”. 3 września 1924 roku ożenił się z córką biskupa Jednoty braci czeskich Dorotą Cyrill. W 1627 roku podczas pobytu w Horni Branie na zamku Zarubów z Hustivan spotkał się z wróżką Krystyną Poniatowską. Będąc pod wrażeniem usłyszanych słów, postanowił spisać proroctwo. Ze względu na radykalne przekonania religijne i polityczne był zwalczany w Czechach. W 1628 roku wyemigrował do Polski, gdzie schronienia udzielił mu Rafał Leszczyński. Zamieszkał w Lesznie, gdzie objął posadę profesora tamtejszego gimnazjum. Dzięki sławie, jaką zyskał, wielu uczniów z Polski chciało pobierać u niego nauki. Zaczął pisać podręczniki, prowadzić badania metodologiczne i językowe. W tym okresie powstała duża część jego twórczości, szczególnie w dziedzinie pedagogiki. Tworzy projekt odnowy wychowania i szkolnictwa narodowego zatytułowany „Raj czeski”. W 1631 roku wydaje w Lesznie podręcznik do nauki łaciny („Drzwi języków otworzone”), który szybko uzyskał europejską sławę. Rok później skończył „Czeską dydaktykę” i został wybrany seniorem Jednoty braci czeskich. W „Ożywionym Haggaeusie” przedstawia program odnowy czeskiego Kościoła. W międzyczasie kontynuuje pracę nad „Wielką dydaktyką”. W 1641 roku na zaproszenie parlamentu angielskiego udaje się do Londynu, gdzie prezentuje swój memoriał „Via lucis” mówiący o reformie życia kulturalnego i politycznego. Zdał sobie sprawę, że dzięki podróżom może rozszerzyć swoje myśli i idee. W wyniku trwającej wojny domowej w Anglii opuszcza Londyn, udając się przez Amsterdam, Hagę, Hamburg, Bremę, Lubekę, Norkoping do Sztokholmu. W Szwecji pomagał w opracowaniu planu reformy systemu szkolnego. Po powrocie do Polski zamieszkał w Elblągu, doskonaląc swoje koncepcje w zakresie metodyki nauczania języka łacińskiego. Rozpoczyna pisanie swojego największego dzieła „Ogólna rozprawa o naprawie rzeczy ludzkich”. W 1645 roku wziął udział w Colloquium Charitativum - dyspucie teologicznej będącej próbą pojednania pomiędzy katolikami a protestantami. W 1648 powrócił do Leszna, gdzie zmarła jego ciężko chora żona. W tym samym roku został pierwszym biskupem braci czeskich. Rok później w Toruniu zawarł trzeci związek małżeński z Janiną Gajus. W 1650 roku współpracował przy organizacji gimnazjum w Sierakowie, w którym mógł zrealizować w całości swój nowatorski program dydaktyczny. W 1651 roku na zaproszenie księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego wyjechał na Węgry do Sárospatak, gdzie w miejscowej szkole dokonał reformy edukacji na wzór Sierakowa. Lata 1654-1656 spędził w Lesznie, pracując nad dziełem „Pansofil”. Jako przywódca ruchu religijno-społecznego nazywanego braćmi czeskimi brał czynny udział w przygotowaniach do najazdu szwedzkiego, pisząc między innymi na cześć najeźdźców panegiryk oraz odezwę wzywającą Polaków do wyrzeczenia się katolicyzmu i króla Jana II Kazimierza - jako zagorzały wróg katolicyzmu uważał za swój obowiązek zniszczenie katolickiej Rzeczpospolitej. Dzięki jego działaniom politycznym protestanccy magnaci zdradzili Polskę, wybuchła wojna kozacka, a kraj próbował najechać Rakoczy. W akcji odwetowej wojska polskie po wyparciu Szwedów z Leszna spalili miasto, w wyniku czego spłonęła biblioteka i rękopisy Komeńskiego, a on sam wraz z rodziną w ostatniej chwili zbiegł na Śląsk. Koniec swojego życia spędził w Amsterdamie kontynuując pracę nad projektem „naprawy ludzkich rzeczy”. Swój cel miał osiągnąć dzięki pampedii, będącej teorią powszechnego kształcenia całego rodzaju ludzkiego - wszystkich o wszystkim i przez całe życie, obejmująca szkołę narodzin, dziecięctwa, chłopięctwa, wieku dojrzewania, wieku młodzieńczego, wieku męskiego, starości i śmierci. Po długotrwałych problemach zdrowotnych zmarł 15 listopada 1670 roku w Amsterdamie. Został pochowany w kościele walońskiego kościoła zreformowanego w Naarden, na południowy wschód od Amsterdamu. Był prekursorem współczesnej dydaktyki oraz twórcą koncepcji jednolitego systemu szkolnictwa. Twierdził, że odrodzenie człowieka ma dokonać się przez wiarę religijną i wykształcenie. Z prawej strony portretu zauważamy drzewo stojące na korzeniu. Grafika ta nawiązuje do wizji świetnie wykształconego człowieka, którego Komeński przedstawiał jako „drzewo stojące na korzeniu, karmione swą własną wilgocią, zawsze i wciąż coraz mocniej, rosnące, zieleniące się, kwitnące i owocujące”. Z lewej strony portretu stylizowana kula ziemska w kolorze żółtym, wewnątrz której znajduje się książka. Rysunek ten ma uświadomić jak ogromny wpływ na życie na Ziemi ma nauka i mądrość. Od góry glob otoczony jest półkolem w kolorze niebieskim, w którym umieszczone są chmury i gwiazdy symbolizujące kosmos. Dalej widzimy pas w kolorze zielonym z kulistymi formacjami mający przypominać o powstaniu życia biologicznego, które pochodzi od Boga. Poniżej globu znajdują się trzy gwiazdy połączone ze sobą falami. Symbolizują one życie na lądzie i w wodach. Nad kulą ziemską u góry widnieje godło Czechosłowacji z lat 1960-1990. W 1960 roku władze Centralnego Komitetu Komunistycznej Partii Czechosłowacji zadecydowały, że proces budowy fundamentów komunizmu został zakończony. Postanowiono wprowadzić nowe godło. W pięcioboku przypominającym pawęż husyckiej piechoty umieszczono lwa pozbawionego korony. Wybór kształtu godła nie był przypadkowy, gdyż husyci domagali się sekularyzacji dóbr kościelnych i podobnie jak komuniści walczyli z Kościołem. Nad lwem umieszczono komunistyczną czerwoną gwiazdę. Na piersiach lwa w tarczy przedstawiono ogień płonący na narodowej górze Krywań - symbol Słowackiego Powstania Narodowego z 1944 roku. Druk w kolorze niebieskim - wklęsłodruk. Poddruk offsetowy żółty, jasnoniebieski, zielony i czerwony.
Rewers: Jak łatwo się domyślić elementy graficzne strony odwrotnej banknotu odnoszą się do rozwoju wiedzy i nauki. W lewym górnym rogu znajduje się astrolabium sferyczne będące symbolem wiary w postęp, naukę i technikę. Przyrząd ten, będący modelem strefy niebieskiej był wykorzystywany w astronomii od starożytności do XVI wieku do wyznaczania współrzędnych równikowych i ekliptycznych. Strefę amiralną w swoich badaniach wykorzystywał wybitny polski astronom Mikołaj Kopernik. Poniżej między dwoma różami jest umieszczona głagolica będąca najstarszym pismem słowiańskim. Za twórcę głagolicy uważa się św. Konstantego (ok. 827-869) nazywanego również Cyrylem, który wraz z bratem Metodym podjął się misji chrystianizacji Słowian. Sam alfabet prawdopodobnie został spisany w IX wieku jako zapis fonetyczny słowiańskiego dialektu z okolic Salonik. Część badaczy dopatruje się w tym piśmie wpływów greckich i semickich. Dzięki przełożeniu z wykorzystaniem głagolicy Ewangelii z greckiego na język słowiański Cyryl i Metody zainicjowali dynamiczny rozwój piśmiennictwa słowiańskiego. Pewna grupa badaczy uważa, że głagolica powstała na bazie pierwotnego nieznanego nam pisma słowiańskiego. Hipoteza ta ma swoje potwierdzenie w kronice Thietmara, który opisując świątynię w Radogoszczy, wspomina, że znajdujące tam bóstwa były opisane imieniami. Pierwotnie głagolica składała się z około 40 symetrycznie stylizowanych liter. Część znaków nie miała odpowiednika w innych systemach pisma, co może świadczyć o prasłowiańskim pochodzeniu pisma. Głagolica w znanej obecnie badaczom postaci ukształtowała się około 863 roku naszej ery i w późniejszych okresach była stopniowo zastępowana cyrylicą. Do XI wieku główny ośrodek piśmiennictwa głagolicowego znajdował się w Sazawie, a od 1347 roku w klasztorze Emaus w Pradze. Sprowadzeni do klasztoru chorwaccy uczeni rozpowszechniali pismo do 1419 roku, kiedy to zostali wypędzeni przez husytów. W niektórych rejonach Chorwacji (między innymi na wyspie Kryk) pewna odmiana głagolicy jest używana do dzisiaj. Dzięki staraniom Cyryla i Metodego papież Hadrian II wyraził zgodę na dołączenie do języków liturgicznych (łacina, greka, hebrajski) języka słowiańskiego. Sytuacja ta trwała do momentu zakazu używania języka słowiańskiego w liturgii przez papieża Stefana V. Na terenie Polski do świątyń chorwacko-głagolickich można zaliczyć klasztor ufundowany przez książąt śląskich w 1380 roku w Oleśnicy oraz kolejny w Krakowie na Kleparzu założony dzięki staraniom królowej Jadwigi. Liturgia z wykorzystaniem głagolicy była tam odprawiana przez prawie 100 lat. Głównym motywem rewersu jest symboliczne drzewo stojące na książce. Grafika ta ma podobne znaczenie jak drzewo na awersie. Dzięki ciągłemu kształceniu i wiedzy człowiek tak jak drzewo będzie „kwitł i wydawał owoce”. Z prawej strony drzewa widać tęczę, która jest symbolem przymierza Boga z ludźmi. Z tego powodu można również utożsamiać przedstawione drzewo z drzewem poznania dobra i zła, o którym wspomina Biblia. WEdług tradycji chrześcijańskiej Z lewej strony drzewa znajduje się fragment dokumentu ustanawiającego powstanie Uniwersytetu Karola w Pradze, założonego w 1348 przez króla Czech Karola IV Luksemburskiego (1316-1378). Z prawej strony waloru młoda para trzymająca książki w rękach. Nad nimi widzimy słońce, które ich niejako „oświeca”. W prawym dolnym rogu zadrukowanego pola umieszczono wartość nominału w stylizowanym jabłku będącym metaforą wiedzy. Z prawej strony w niezadrukowanym polu w tle liczby „20” znajduje się grafika prezentująca rumianek pospolity. Druk offsetowy niebieski, zielony, żółty, różowy, pomarańczowy.
Autor:	Autorem waloru jest Albín Brunovský (1935-1997). Ryt płyty awersu wykonał Miloš Ondráček, a rewersu Václav Fajt.
W obiegu:	od 1 października 1988 do 31 lipca 1993
Drukarnia:	Státní Tiskárna Cenin, Praga
Klauzula:	Padělání bankovek se trestá podle zákona
Zabezpieczenia:	Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸ mikrodruki - na awersie powtarzające się napis „DVACETKORUNCESKOSLOVENSKYCH” (z prawej strony portretu u dołu oraz poniżej stylizowaneho globu) oraz powtarzająca się liczba „20” (wypełnienie liczby 20 w lewym górnym i prawym dolnym rogu na zadrukowanej powierzchni); ▸ oznaczenie dla niewidomych - na awersie w lewym dolnym rogu dwie kropki wyczuwalne dotykiem; ▸ zabezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym (długość fali 365 nm) - włókna zabezpieczające zatopione w masie papierowej w kolorze niebieskim i czerwonym, na awersie z lewej strony na górze i dole cyfrowe oznaczenie nominału „50” w kolorze niebieskim, słabo widoczne prostokąty w zadrukowanym polu w kolorze słomkowym (dla fali o długości 254 nm w kolorze czerwonym); ▸ zabezpieczenia widoczne w świetle podczerwonym - na awerie widoczny w środkowej częśći napis „DVACET” oraz cyfrowe oznaczenie nominału „20” w rozecie giloszowej z lewej strony w niezadrukowanym polu.

‹ Wstecz

Do opisu banknotu wykorzystano informacje z strony internetowej www.zakonypreludi.sk/zz/1988-122, encyklopedia.pwn.pl, cs.wikipedia.org, http://www.leszno.interbit.pl, pl.wikipedia.org