10 koron 1986 - Czechosłowacja

Nominał:	10 koron
Data emisji:	1986
Seria i numer:	P45 330012
Wymiar:	132 mm x 67 mm
Znak wodny: Na całej powierzchnia w układzie poziomym na przemian występują lipowe liście z pięcioramiennymi gwiazdami. Gałązka lipy obecnie jest częścią czeskiego symbolizmu narodowego. Podczas zorganizowanego przez czeskich działaczy Praskiego Kongresu w 1848 roku delegaci wszystkich narodów słowiańskich podlegający monarchii austriackiej uznali oficjalnie lipę za symbol narodowy. Już w starożytności Wergiliusz, Owidiusz i Pliniusz nazywali tę roślinę „złotym drzewem”. Niewiele osób sobie zdaje sprawę, ale symbol lipy jest głęboko zakorzeniony w mitach i wierzeniach Słowian. W starożytnej kulturze słowiańskiej lipa była uważana za święte drzewo utożsamiane z boginią miłości i piękna Ładą. Nasi przodkowie pod tymi drzewami przeprowadzali wiele ceremonii i rytuałów. W Czechach, na Morawach i na Śląsku podczas wesela lub innego ważnego wydarzenia sadzono lipę. Pod koronami tego drzewa odbywały się również rady wioski, sądy, spotkania i kazania. Słowianie czcili lipę nie tylko jako święte drzewo, ale także jako matkę, która daje swoim dzieciom wszystko, czego potrzebują. Z jego drewna wytwarzano kubki, tace oraz tarcze, które chroniły przed włóczniami i maczugami wrogów. Z lipowego drewna wytwarzano ponadto przepięknie zdobione ołtarze, ikony i instrumenty muzyczne. Lipowa figurka była noszona na szczęście. Liście wykorzystywano do przygotowywania sekretnych zaklęć mających zapewnić nieśmiertelność. Sądzono, że w lipę nigdy nie uderza piorun, dzięki czemu podczas burzy stanowiła ona schronienie dla pielgrzymów. Ze względu na nietypowy kształt liścia w postaci drzewa serca wschodni i zachodni Słowianie utożsamiali lipę z życzliwością, szczerością, dobrocią, serdecznością i uczynnością. Drzewo to występuje powszechnie w Europie Wschodniej uważanej za ojczyznę Słowian.
Awers: Z prawej strony portret słowackiego dramatopisarz, poety i tłumacza Pavola Országha ps. Hviezdoslav - Gwiazdosław. Urodził się on w 1849 roku w miejscowości Vyšný Kubín położonej w malowniczej krainie historycznej o nazwie Orawa. Był jednym z trojga dzieci ubogiego grabarza i rolnika Nicholasa Országa-Vyšňanová i Teresy z domu Medzihradský. Podstawową edukację zdobył w rodzinnym mieście w latach 1854-1859. Następnie swoją wiedzę poszerzał w sąsiedniej wiosce Jasenová i Leštiny gdzie osiągnął bardzo dobre wyniki. Na dalsze losy pisarza ogromny wpływ miał nauczyciel Adolf Medzihradský. Dzięki jego namową rodzina postanowiła wysłać Pavola do szkoły średniej w węgierskim Miszkolcu (1862-1865). Poza tym Pavol był chorowity i nie mógł pomagać rodzicom w gospodarce. Na Węgrzech zamieszkał u swojego bezdzietnego wujka będącego krawcem. Po rozpoczęciu nauki, żeby pozostać w pierwszej klasie, musiał nauczyć się języka węgierskiego. W wakacje nie wrócił do domu rodzinnego, ponieważ postanowił studiować bibliotekę wuja. W tym czasie poznał poezję Arany Jánoza i Petőfi Sándora i pod ich wpływem zaczął pisać wiersze w języku węgierskim, a od połowy lat 70 w odpowiedzi na postępującą madziaryzację w języku słowackim. Po śmierci wuja wrócił na Słowację, gdzie studiował w Kieżmarku aż do 1870 roku. Następnie kontynuował naukę w Akademii Prawa w Preszowie (1870-1872). Dzięki uczestnictwu w przygotowaniu w 1871 roku Alamachu Napred, będącemu początkiem nowej generacji w literaturze słowackiej został zignorowany w życiu literackim kraju do końca lat 70 i nie mógł publikować swoich prac. Zaczął pracować jako prawnik w Dolnym Kubinie w Senicy. W latach 1875-1899 prowadził kancelarię adwokacką Namiestowie. W 1876 roku wyjechał do Dolnego Kubina, gdzie został sędzią, a w maju poślubił Ilonę Novákovą. W 1887 roku zmarła jego matka, a rok później ojciec. Po śmierci brata Mikołaja w 1889 roku wraz z żoną postanowił adoptować jego syna Jarosława i córkę Sidonię. W maju 1918 roku przewodniczył Słowackiej delegacji podczas uroczystości upamiętniających 50. rocznicę powstania Teatru Narodowego w Pradze. W swoim przemówieniu przedstawił propozycję współistnienia Słowaków i Czechów. Z entuzjazmem powitał powstanie Czechosłowacji dającej perspektywy dla swobodnego rozwoju słowackiego życia narodowego. W tym samym roku został członkiem nowo utworzonego Rewolucyjnego Zgromadzenia Narodowego, a od 1919 roku do 1920 roku był jej przedstawicielem. Za swoją twórczość został uhonorowany doktoratem z filozofii na Uniwersytecie Karola w Pradze. W 1919 roku otwarto ponownie Macierz Słowacką, która w najciemniejszych latach słowackiego życia literackiego utrzymywała ducha narodu słowackiego. Jako głowę instytucji powołano Hviezdoslava. W niedługim czasie stan jego zdrowia znacznie się pogorszył, w wyniku czego zmarł w 1921 roku w Dolnym Kubinie gdzie został pochowany. Ważnym elementem jego twórczości były tłumaczenia. Starał się, aby treść i sens tłumaczonej poezji wiernie przekazywała duchu oryginału. Przetłumaczył utwory takich poetów jak Aleksander Puszkin („Cyganie”, „Borys Godunow”, „Jeniec Kaukaski”), Michaił Lermontow („Demon”), Johann Wolfgang Goethe („Faust”), Fryderyk Schiller („Pieśń o dzwonie”), Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, William Shakespeare („Hamlet”, „Makbet”, „Sen nocy letniej”), Sandor Petöfi, Imre Madách. Z prawej strony portretu gilosz. Z lewej strony portretu w wielobarwnej rozecie przypominającej stylizowany kwiat znajduje się godło Czechosłowacji z lat 1960-1990. W 1960 roku władze Centralnego Komitetu Komunistycznej Partii Czechosłowacji zadecydowały, że proces budowy fundamentów komunizmu został zakończony. Postanowiono wprowadzić nowe godło. W pięcioboku przypominającym pawęż husyckiej piechoty umieszczono lwa pozbawionego korony. Wybór kształtu godła nie był przypadkowy, gdyż husyci domagali się sekularyzacji dóbr kościelnych i podobnie jak komuniści walczyli z Kościołem. Nad lwem umieszczono komunistyczną czerwoną gwiazdę. Na piersiach lwa w tarczy przedstawiono ogień płonący na narodowej górze Krywań - symbol Słowackiego Powstania Narodowego z 1944 roku. Druk w kolorze brązowym - wklęsłodruk. Poddruk offsetowy jasnobrązowy, niebieski, zielony, żółty i czerwony.
Rewers: W centrum krajobraz górski krainy historycznej o nazwie Orawa, której przeważająca część znajduje się w granicach Słowacji, a jedynie niewielki północno-wschodni fragment należy do Polski. Obszar ten otacza Tatry od zachodu i północnego zachodu i graniczy z Podhalem i Liptowem. Po I wojnie światowej o ten rejon wybuchł spór między Polską a Czechosłowacją. W Górnej Orawie mieszkali Polacy, a w Dolnej Słowacy. Planowany plebiscyt nie odbył się, ponieważ strona polska podczas wojny z bolszewikami wyraziła zgodę na podział Orawy bez pytania o zdanie mieszkającej tam ludności. Naszemu krajowi przypadły wsie w Górnej Orawie. W 1924 roku doszło do wymiany części terytorium - Polska w zamian z resztę wsi Lipnica Wielka oddała Głodówkę i Suchą Górę. W 1938 roku władze polskie wykorzystując osłabienie Czechosłowacji po układzie monachijskim, zażądały zwrotu wcześniej przekazanych wsi, fragmentu gminy Trzcina i Orawskiej Półgóry. Obszary te były włączone do Polski tylko przez niecały rok, gdyż po wybuch II wojny światowej w wyniku porozumienia z Hitlerem zostały one oddane Słowacji. Widoczny w oddali szczyt góry Choč był częstym motywem w utworach Pavola Országha, gdyż urodził się on w miejscowości Vyšný Kubin, leżącej u podnóża tej góry. Zamieszczone na rewersie elementy ikonograficzne mają na celu przedstawienie Orawy jako krainy pełnej bogactwa i szczęścia. I tak widoczne z lewej strony waloru dwa krzaki jałowca w tradycji chrześcijańskiej są utożsamiane z bogactwem i szczęściem, ale również z Bożą opieką. Stanowią one również nawiązanie do Pasma Jałowieckiego, które znajduje się w obrębie tej krainy. Roślina ta należy do rodziny cyprysowatych i można ją spotkać w strefie klimatu umiarkowanego i subpolarnego na wszystkich kontynentach półkuli północnej, a także w górach położonych w strefie międzyzwrotnikowej. Pomiędzy gałęziami jałowców widzimy krople deszczu, które symbolizują dobrobyt, błogosławieństwo, ale również mogą przynieś zniszczenie. W lewym dolnym rogu zamieszczono grafikę prezentującą słowika, którego śpiew jest donośny i przepiękny. Często tego ptaka uznaje się za symbol bogactwa i miłości. Na walorze zaprezentowano prawdopodobnie słowika rdzawego, gdyż gatunek ten możemy spotkać w rejonie góry Choč. Występuje on w Europie kontynentalnej na zachód od linii Wisły i Ukrainy, Afryce, Azji Mniejszej oraz rzadziej w zachodniej Syberii. Nie spotkamy go w północno-zachodniej Europie, Skandynawii i państwach wschodniej Europy. Osiedla się głównie w zaroślach w pobliżu ludzkich siedzib. Ptak ten przylatuje do Europy na przełomie kwietnia i maja, aby w sierpniu - wrześniu odlecieć do środkowej Afryki, gdzie spędza zimę w tamtejszych lasach deszczowych. Gatunek ten jest nieznacznie większy i smuklejszy od wróbla. Jego długość ciała wynosi około 16 centymetrów, a masa ciała około 22 gramów. Pomimo pięknego śpiewu jest skoromnie upierzony. Posiada brązowe pióra z ciemnorudym ogonem i kapturem. Kolorystyka samca i samicy jest bardzo podobna. Głowa, ogon i skrzydła kasztanowo-brunatne, pierś i spód beżowa. Wierzch ciała jest rdzawobrunatny. Dziób i tęczówki są barwy ciemnobrązowej, a nogi jasnobrązowe. Młode osobnik posiadają jasne plamy na głowie i piersi. Niewiele z rodzimych ptaków może dorównać w śpiewem słowikowi rdzawemu. Dzięki pięknej melodii samce oznaczają własne terytorium, które musi zapewnić pokarm wybrance i przyszłemu pokoleniu. Żywią się głównie owadami. Gniazdują przeważnie na nizinach w rzadkich lasach liściastych w zaroślach. Samica po zbudowaniu gniazda z mchu, suchych traw i liści na ziemi pod krzakiem lub w gęstej trawie znosi 4-5 oliwkowych jajek. Po 12-14 dniach wylęgają się pisklęta, które już po 11 dniach opuszczają gniazdo. W tle liczby „10” znajduje się grafika prezentująca poziomkę. Roślina ta w średniowieczu symbolizowała Raj i szczęście. Występuje na półkuli północnej i Chile zasiedlająć nasłoniecznione murawy, obrzeża lasów i polany. Trójlistne liście nawiązują do trójcy świętej, a białe kwiaty do niewinności i dziewictwa. Drobne owoce są jadalne i ze względu na liczne witaminy wykorzystuje się je również w medycynie. Druk offsetowy brązowy, zielony, czerwony i niebieski.
Autor:	Autorem waloru jest Albín Brunovský (1935-1997). Ryt płyty awersu wykonał Václav Fajt, a rewersu Bohumil Šneider.
W obiegu:	od 1 lipca 1986 do 31 lipca 1993
Drukarnia:	Státní Tiskárna Cenin, Praga
Klauzula:	Falšovanie bankoviek sa tresce podľa zákona
Zabezpieczenia:	Do zabezpieczeń można zaliczyć: ▸ włókna zabezpieczające zatopione w masie papierowej w kolorze niebieskim i czerwonym; ▸ mikrodruki - na awersie powtarzające się napis w kolorze niebieskim, zielonym i żółtym „DESAŤKORÚN” (zewnętrzna część rozety, wewnątrz której znajduje się godło) oraz powtarzająca się liczba „10” (wypełnienie liczby 10 w lewym górnym i prawym dolnym rogu na zadrukowanej powierzchni); ▸ oznaczenie dla niewidomych - na awersie w lewym dolnym rogu kropka wyczuwalna dotykiem; ▸ zabezpieczenia widoczne w świetle podczerwonym - na awersie widoczny w środkowej części napis „BANKOVKA ŠTÁTNEJ BANKY ČESKOSLOVENSKEJ PÄŤDESAŤ KORÚN ČESKOSLOVENSKÝCH 1986”, oznaczenie dla niewidomych, seria i numeracja w pobliżu lewego i górnego marginesu, liczba „10” w rozecie z lewej strony, portret wraz z rozetami po obu stronach, klauzula oraz cyfrowe oznaczenie nominału w lewym górnym i prawym dolnym rogu zadrukowanego pola; ▸ zabezpieczenia widoczne w świetle ultrafioletowym (długość fali 365 nm) - włókna zabezpieczające zatopione w masie papierowej w kolorze niebieskim i czerwonym, na awersie z lewej strony na górze i dole cyfrowe oznaczenie nominału „10” w kolorze zielonym (dla fali o długości 254 nm dodatkowo widoczne prostokąty w kolorze czerwonym.

‹ Wstecz

Do opisu banknotu wykorzystano informacje z strony internetowej www.zakonypreludi.sk/zz/1986-36, sk.wikipedia.org, polahoda.cz, pl.wikipedia.org (Orawa), pl.wikipedia.org (słowik)