Strona przednia:
W centrum dominuje podobizna legwana zielonego, który został po raz pierwszy opisany przez Carla Lineusza w 1758 roku. W ciągu następnych dwóch stuleci
zidentyfikowano wiele pododmian, które z czasem okazały się jedynie regionalnymi odmianami tego samego gatunku. Badania DNA wykazały, że zwierzę to pochodzi
z Ameryki Południowej, skąd rozprzestrzeniło się na Karaiby i Amerykę Środkową. Zasięg jego występowania rozciąga się od południowego Meksyku i Karaibów
po środkową Brazylię, Dominikanę, Paragwaj i Boliwię. Gatunek ten został z powodzeniem introdukowany na Wielkim Kajmanie, Teksasie, Florydzie, Portoryko,
Hawajach i Wyspach Dziewiczych Stanów Zjednoczonych. Prowadzi on dzienny tryb życia, przesiadując większość czasu na drzewach w pobliżu zbiorników wodnych.
Są bardzo zwinnymi wspinaczami. Dzięki swoim umiejętnością mogą spaść bez szwanku z wysokości 15 metrów. Podczas deszczu lub zimniejszych dni przebywają na ziemi,
żeby zaoszczędzić zgromadzone w ciele ciepło. Pomimo swojej nazwy legwany zielone w zależności od regionu, z którego pochodzą, mogą mieć różny kolor skóry. Na Arubie kolor legwanów zielonych
waha się od zielonego do lawendowego, czarnego, a nawet różu. Na zachodzie Kostaryki występują czerwone osobniki, a w Meksyku pomarańczowe. Młode z
Salwadoru na początku są barwy jasnoniebieskiej, którą z czasem tracą.
Posiadają rząd kolców wzdłuż grzbietu i ogona chroniący je przed drapieżnikami - długi ogon jest wręcz idealny do zadawania bolesnych ciosów
przeciwnikom. Podobnie jak inne jaszczurki w obliczu zagrożenia może odrzucić swój ogon, aby zająć uwagę napastnika. Z czasem ogon legwana odrasta dzięki
zdolnościom regeneracyjnym gada. Fałd skóry na podgardlu służy do termoregulacji i jest wykorzystywany podczas zalotów oraz pokazach terytorialnych. Legwany mają bardzo
dobry zmysł wzroku pozwalający dostrzegać przedmioty z dalekiej odległości. Dzięki małej ilości pręcików kiepsko widzą w słabym oświetleniu. Za ostre widzenie i
możliwość dostrzegania w ultrafiolecie odpowiadają komórki nazywane „podwójnymi czopkami”. Zdolność ta pozwala na pochłonięcie podczas wygrzewania
odpowiedniej ilości promieniowania UVA i UVB niezbędnej do wytworzenia witaminy D. Dodatkowo na głowie posiadają niewystępujący u innych jaszczurek
prymitywny organ światłoczuły zwany okiem ciemieniowym. Organ ten dzięki szczątkowej siatkówce i soczewce pozwala na rejestrację zmiany oświetlenia
i ruchu. Pomaga to legwanowi
w wykryciu czających się nad nim drapieżników. Dzięki płaskim, szerokim i ząbkowanym na krawędziach zębach o kształcie liścia mogą bez trudności rozrywać
na strzępy liście. Podobieństwo tych zębów do zębów jednego z pierwszych odkrytych dinozaurów zaowocowało nazwaniem go iguanodonem, co znaczy „ząb
legwana” i błędnym założeniem, że był podobny do gigantycznego legwana. Roślinożerny tryb życia gada
przyczynia się do problemów z osmoregulacją. Pokarm roślinny zawiera dużo potasu, a ponieważ zawiera mniej składników odżywczych niż pokarm zwierzęcy, musi być
spożywany w większych ilościach, żeby zapewnić odpowiedni metabolizm. Legwany nie są w stanie wytworzyć ciekłego moczu bardziej skoncentrowanego niż płyny ustrojowe i
dlatego wydzielają odpady azotowe w postaci soli moczanowych przez gruczoł solny. W rezultacie gatunek ten rozwinął boczny gruczoł nosowy wspomagający nerki w
usuwaniu nadmiaru potasu i chlorku sodu z organizmu. Dorosły osobnik może osiągnąć od 1,2 do 1,7 metra długości, licząc od głowy do ogona. Przeciętny dorosły samiec waży około 4 kg, a dorosła samica między 1,2 a 3 kg.
Samce mają dobrze rozwinięte otwory udowe wydzielające zapach. Dymorfizm płciowy u tego gatunku przejawia się w wyglądzie kolców grzbietowych - u
samców są dłuższe i grusze. Legwany zielone są jajorodne. Podczas zsynchronizowanego okresu rozrodczego samice raz w roku składają od 20 do 71 jaja. Po zakopaniu jaj samica
przestaje się nimi opiekować. W Panamie odnotowano współdzielenie obszarów gniazdowania z krokodylem amerykańskim, a w Hondurasie z kajmanem okularowym.
Młode wykluwają się po 10-15 tygodniach inkubacji. Wyglądem i kolorem przypominają dorosłe osobniki. Nie posiadają kolców na grzbiecie i są bardziej podobne do samic. Przez
pierwszy rok życia przebywają w grupach rodzinnych, gdzie samce często własnym ciałem bronią samice przed drapieżnikami, co jest niespotykane u innych gadów.
Legwan zielony przestraszony przez drapieżnika ratuje się ucieczką. Będąc nieopodal wody, natychmiast do niej wskakuje i niezwłocznie się oddala. W obliczu zagrożenia
prezentuje fałd skóry na podgardlu, usztywnia i nadyma swoje ciało, jednocześnie przy tym sycząc i kiwając głową w stronę agresora. W przypadku nieustającego zagrożenia
może zaatakować przeciwnika ogonem, ugryźć lub podrapać pazurami. Znieruchomienie gada w obliczu zagrożenia jest bezwzględnie wykorzystywane przez ptaki z rodziny
szponiastych. Legwany zielone jedzą liście, kwiaty i owoce z ponad 100 gatunków roślin. W Panamie do ich ulubionych przysmaków zalicza się Spondias mombin lub
Lonchocarpus pentaphyllus. Trawienie ciężkostrawnego błonnika zawartego w ścianach komórek roślinnych jest wspierane przez występujące w układzie pokarmowym organizmy z grupy beztlenowców.
W przeciwieństwie do innych jaszczurek, które początkowo spożywają pokarm roślinny, a później polują na owady, legwany zielone przez całe życie
są roślinożerne. Chociaż gatunek ten posiada urozmaiconą dietę, to w warunkach naturalnych musi spożywać pokarm dostarczający wapń i fosfor w stosunku 2:1. Zauważalny
jest szybszy wzrost osobników jedzącym rośliny zawierające mniej błonnika. Młode osobniki często zjadają odchody dorosłych w celu pozyskania flory bakteryjnej
niezbędnej do trawienia ciężkostrawnego pokarmu roślinnego. Na temat karmienia tego zwierzęcia w niewoli pokarmem zawierającym białko toczy się ożywiona dyskusja.
Istnieją dowody na przypadkowe zjadanie przez dorosłe osobniki żyjące na wolności koników polnych i ślimaków podczas jedzenia roślin. Zaobserwowano również osobniki
w trakcie jedzenia ptasich jaj. Zoolog Adam Britton uważa, że dieta zawierając białko, jest niezdrowa dla układu pokarmowego zwierzęcia, powodując długoterminowe
pogorszenia stanu zdrowia (np. niewydolność nerek) prowadzące do przedwczesnej śmierci. Z kolei w Miami Seaquarium w Key Biscayne na Florydzie obserwowano osobniki jedzące martwe ryb,
a trzymane w niewoli okazy znane są z jedzenia myszy bez żadnych skutków ubocznych. Gatunek ten jest ogromnie popularny jako zwierzę domowe. W 1995 roku przywieziono do USA
800000 legwanów, pochodzących głównie z hodowli z Hondurasu, Salwadoru, Kolumbii i Panamy. Zwierzęta te wymagają jednak odpowiedniej opieki przez całe życie,
a wiele z nich umiera w ciągu kilku lat od ich nabycia. Chociaż legwany zielone w niewoli zjadają mięso, jeśli zostanie im podane, nadmierne spożycie białka
zwierzęcego powoduje poważne problemy z nerkami i możliwe przedwczesne zgony. Niedoinformowani właściciele zwierząt domowych karmią legwany sałatą lodową, która zapewnia podopiecznym wodę,
ale ma niewielką wartość odżywczą w porównaniu z innymi warzywami. Dieta uwięzionych legwanów powinna składać się ze świeżych warzyw liściastych, takich
jak kapusta sitowata, kapusta warzywna pastewna, mniszek, rokietta siewna czy jarmuż oraz dostęp do świeżej wody. Dobrze się czują w temperaturze w zakresie od
26-35°C i muszą mieć odpowiedni dostęp do promieniowania UVA i UVB, aby wytworzyć niezbędną do wchłaniania wapnia witaminę D. Brak tej witaminy prowadzi do
chorób kości mogących spowodować śmieć pupila. Na Hawajach i w Nowym Jorku są uważane za zwierzęta egzotyczne i ich posiadania jest zabronione. W obawie na wpływ
gatunku na ekosystem rząd Hawajów wprowadził szczegółowe uregulowania prawne dotyczące importu i posiadania tych zwierząt, za których nieprzestrzeganie grożą surowe kary finansowe.
W niektórych rejonach gatunek ten jest uważany za inwazyjny. W 1995 roku w wyniku tropikalnego huraganu na wyspę Anguilli dostało się 15 legwanów zielonych, które w ciągu dwóch lat od
przybycia zaczęły się rozmnażać. Biolog Ellen Censky uważa, że zwierzęta przez trzy tygodnie dryfowały na drzewach z oddalonej o 200 mil Gwatemali. W 2000
roku Amerykanie sprowadzili ten gatunek na Fidżi, gdzie szybko okazało się, że stanowi zagrożenie dla rodzimych legwanów i ludzi, ponieważ jest nosicielem
groźnej bakterii z rodzaju Salmonella. Z tego właśnie powodu na Oʻahu i Maui (Hawaje) i Rio Grande Valley (Teksas) tego zauropsyda uważa się za zdziczały
gatunek. Iguana iguana jest uważana za gatunek inwazyjny na Florydzie gdzie występuje wzdłuż zatokowego wybrzeża od Key West do hrabstwa Pinellas. Pierwotnie pierwsze
osobnik przybyły na Key West dzięki huraganom i burzą oraz jako „pasażerowie na gapę” na statkach przewożących owoce z Ameryki Południowej. Przez lata
dostawały się na wolność z prywatnych hodowli w wyniku ucieczki lub celowego wypuszczenia. Sprzyjające warunki sprawiły, że bardzo dobrze czują się
one w nowym środowisku. Uważa się, że lubią jeść zagrożoną wyginięciem roślinę, Cordia globosa. Żerując na brezylce (Caesalpinia) zmniejszają
główny pokarmu dla zagrożonego motyla Cyclargus thomasi bethunebakeri. Dodatkowo na wyspie Marco zaobserwowano legwany zielone wykorzystujące nory będącej
pod ochroną pójdźki ziemnej. Wszystkie te czynniki sprawiają, że legwan zielony stanowi realne zagrożenie dla ekosystemu Florydy. W 2008, 2010 i 2018 roku
miało miejsce dość niecodzienne zdarzenie związane z tym gadem. W wyniku przedłużających się zimnych frontów zaobserwowano na Florydzie tak zwany
„deszcz legwanów”. Niska temperatura spowodowała, że zwierzęta weszły w stan hibernacji, w efekcie czego pospadały z drzew na ziemię. Po ociepleniu
większość z nich przebudziła się z letargu i wróciła do normalnego funkcjonowania.
Powyżej niezadrukowanego pola znaku wodnego widnieje stylizowana jaszczurka Anolis lineatus należąca do rodziny Dactyloidae. Pochodzi ona
z Curaçao, Aruby i Antyli Holenderskich, a w wynik introdukcji możemy ją również spotkać na Kleina Curaçao. Występuje powszechnie
w gęsto obsadzonych ogrodach stolicy Curaçao - Willemstad. Główne siedlisko tego gada stanowią suche tereny porośnięte krzewami w klimacie
zwrotnikowym - raczej unikają obszarów pozbawionych większych drzew. Lubią przebywać na zboczach skał, ścianach budynków i pniach drzew na różnych wysokściach.
Całkowity obszar występowania tej jaszczurki wynosi 639 km². Samce Aolisa lineatusa osiągają 7-7,5 centymetra długości, a samice
około 6 centymetrów. Są one przeważnie koloru jasnobrązowego z ciemnym paskiem po obu bokach i jaśniejszymi paskami na tułowiu i ogonie. Charakteryzują się
pomarańczowo-żółtym podgardlem z czarną plamą, przy czym podgardle jest znacznie większe u samców. Jest to jedyny znany gatunek Anolis, w którym podgardle jest
asymetrycznie zabarwione - z jednej strony pomarańczowe, a z drugiej żółtawe. Ciekawostką jest fakt, że u prawie trzech czwartych wszystkich osobników lewa strona jest koloru żółtego.
Całkowita liczebność gatunku utrzymuje się na stabilnym poziomie. Lokalne zagrożenie dla Anolia lineatus stanowi utrata siedlisk z powodu rozwoju przemysłu
turystycznego i nadmiernego wypasu zwierząt. Działania te nie będą jednak powodować znaczących i utrzymujących się spadków liczebności tego gada, gdyż żyje on na takich drzewach jak Acacia tortuosa, które występują nawet na obszarach o wzmożonym wypasie.
Sytuację mogą natomiast pogorszyć inwazyjne gatunki węży lub innych drapieżników.
Poniżej legwana zielonego w tło banknotu wkomponowano aloes zwyczajny będący byliną pochodzącą z terenów Azji i Afryki.
Roślina ta została wprowadzona na Arubę około 1840 roku i ma ogromne znaczenie dla wyspy. Około 1900 roku jej uprawa
przerodziła się w prawdziwy przemysł i przez długi czas aloes był jednym z najważniejszych produktów eksportowych. Aloes jest
nadal eksportowany z Aruby w postaci produktów lub roślin, ale już nie na taką samą skalę jak na początku XIX wieku.
Jest to roślina o bardzo
krótkiej łodydze dorastająca 60-100 centymetrów wysokości. Zielone lub zielono-szare grube mięsiste liście są ząbkowane na krawędziach. Kwiaty o żółtej koronie
o długości 2-3 centymetrów zebrane w wydłużone grono pojawiają się latem na pędzie długości około 90 centymetrów. Podobnie jak inne gatunki aloesów dzięki
mikoryzie roślina ma lepszy dostęp do składników mineralnych zawartych w glebie. Soczyste liście składają się w 96% z wody. Resztę stanowią substancje
odżywcze oraz około 270 składników o dużej aktywności biologicznej (mannany, polimannany, antromy, lektyny). Ze względu na łatwoprzyswajalne aminokwasy roślina ta stanowi cenne źródło białek.
Obecnie w aloesie odkryto 22 aminokwasy, wśród których 7 jest egzogennych. Za hamowanie wzrostu grzybów odpowiedzialne są polipeptydy należące do związków
wielkocząsteczkowych. Ważnym składnikiem aloesu są polisacharydy stanowiące podstawowy budulec tak zwanych substancji śluzowych żelu aloesowego.
Gatunek ten po raz pierwszy opisał Karol Linneusz w 1753 roku jako Aloe perfoliata var. vera i został ponownie opisany w 1768 roku przez Nicolaasa Laurensa Burmana
jako Aloe vera w publikacji „Flora Indica” i Philipa Millera jako Aloe barbadensis w „Słowniku ogrodnika”. Za naturalny obszar występowania
tej rośliny uważa się południowo-zachodni Półwysep Arabski. Obecnie jej uprawy możemy spotkać na całym świecie i w warunkach naturalnych
występuje w klimacie suchym, umiarkowanym i tropikalnym (Sudan, Wyspy Kanaryjskie, Madera, Wyspy Zielonego Przylądka, Hiszpania). Gatunek ten jest powszechnie uprawiany jako roślina ozdobna.
Jest on popularny wśród ogrodników ze względu na rzekome własności lecznicze. Grube mięsiste liście pozwalają temu przedstawicielowi świata flory na
przetrwanie w warunkach cechujących się niewielką ilością opadów, co czyni go wręcz idealną ozdobą skalniaków. Roślina ta nie toleruje silnych mrozów i jest
odporna na większość szkodników. Uprawa doniczkowa wymaga dobrze przepuszczalnej piaszczystej gleby. Zaleca się używanie ceramicznych doniczek ze względu na ich porowatość.
W przypadku zbytniego rozrostu rośliny w doniczce należy ją podzielić i przesadzić do innych pojemników, aby miała miejsce do dalszego rozrostu.
Aloe vera jest hodowana na dużą skalę w Australii, Bangladeszu, na Kubie, w Republice Dominikańskiej, Chinach, Meksyku, Indiach, na Jamajce, w Hiszpanii,
Kenii, Tanzanii, USA i Republice Południowej Afryki. Żel z aloesu jest wykorzystywany do robienia okładów mających na celu przyspieszenia gojenia oparzeń, ran i odmrożeń.
Stosuje się go również przy leczeniu łuszczycy, wysypki, trądziku oraz cukrzycy. Aloes zwyczajny jest powszechnie wykorzystywany w kosmetyce jako składnik prepatatów leczących trądzik oraz dbających od dobrą kondycję włosów (usuwanie łupieżu,
wzmacnianie włosów oraz przeciwdziałanie ich wypadaniu). Co do skuteczności właściwości leczniczych tej rośliny istnieją sprzeczne
dowody naukowe. Według niektórych źródeł należy unikać długotrwałego jej spożywania ze względu na ryzyko zapalenia nerek, bólu brzucha oraz możliwe działanie toksyczne i karcenogenne.
Elementem przykuwającym uwagę jest głowa konury brązowogardłowej (Eupsittula pertinax arubensis) wykonana przy pomocy farby zmiennej optycznie. Ten endemiczny gatunek występujący tylko na Arubie nazywany lokalnie Prikichi
został w 2017 roku ogłoszony ptakiem narodowym, detronizując pójdźkę ziemną posiadającą ten tytuł od 2012 roku. Upierzenie tej papugi jest zielone, przy czym dole partie są jaśniejsze od górnych. Lotki na skrzydłach mają kolor
niebieski, gardło jest brązowe jak u większości podgatunków, a szary dziób jest lekko zakrzywiony do dołu. Konury zamieszkują lasy, sawanny i zarośla w północnej Ameryce Południowej (Kolumbiia, Wenezuela, Gujana, Aruba, Bonaire, Curaçao, Antyle Holenderskie), Brazylii (region Rio Negro/Branco) i południowej Ameryce Środkowej (Panama, Kostaryka).
Na wyspie Aruba znajduje się duża liczba domów z bogatymi zdobieniami na fryzach i elewacyjnych. Domy te w języku papiamento nazywane są „Cas floria” lub „Cas decora”.
Dekoracje znajdują się głównie w częsci wiejskiej wyspy i zostały nałożone za pomocą warstw tynku. Wgłębienia figuratywne wykonano w
formie symboli za pomocą form cynkowych lub kartonowych. Obecnie pozostaje wiele pytań dotyczących znaczenia i pochodzenia symboli. W pobliżu głowy legwana
dostrzegamy dwa takie symbole. Jeden z nich ukazuje serce otoczone ramionami i symbolizuje gościnność Arubanów.
Znaczenia drugiego symbolu nie udało mi się jeszcze zozszyfrować.
Zamieszczony na stronie przedniej pasek z ruchomym efektem 3D zdobi czteroramienna gwiazda zaczerpnięta z flagi Aruby. Symbolizuje ona cztery strony świata, z których na wyspę przybyli mieszkańcy oraz cztery główne języki używane na wyspie: holenderski, hiszpański, angielski i papiamento. Gwiazda reprezentuje również samą wyspę jako krainę o czerwonych glebach, otoczoną białymi plażami położonymi nad błękitnym morzem.
Druk w kolorze zielonym reprezentuje naturalne siedlisko różnych gatunków roślin i zwierząt - wklęsłodruk. Poddruk offsetowy zielony, akwamarynowy, groszkowy i brązowy.
|